Viêm Đường Tiết Niệu Là Gì?

Viêm đường tiết niệu, hay còn gọi là nhiễm trùng đường tiểu (UTI), là tình trạng nhiễm trùng xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu, gây viêm và tổn thương các cơ quan trong hệ thống này. Bệnh lý này rất phổ biến và có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, từ trẻ em đến người lớn, cả nam và nữ. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, viêm đường tiết niệu có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Viêm đường tiết niệu được phân loại dựa trên vị trí nhiễm trùng và mức độ phức tạp của bệnh:

• Phân loại theo vị trí:

  • Viêm đường tiết niệu trên: Nhiễm trùng xảy ra ở thận và niệu quản, bao gồm viêm thận – bể thận cấp tính và mãn tính, áp xe thận, thận ứ mủ. Đây là dạng viêm đường tiết niệu nghiêm trọng hơn, có thể gây tổn thương thận vĩnh viễn nếu không điều trị kịp thời.
  • Viêm đường tiết niệu dưới: Nhiễm trùng xảy ra ở bàng quang và niệu đạo, bao gồm viêm bàng quang, viêm niệu đạo. Ở nam giới, viêm đường tiết niệu dưới có thể bao gồm viêm tuyến tiền liệt và viêm tinh hoàn. Dạng này thường ít nguy hiểm hơn nhưng vẫn cần được điều trị để tránh biến chứng.

• Phân loại theo diễn biến:

  • Nhiễm khuẩn niệu đơn giản: Thường xảy ra ở phụ nữ trẻ khỏe mạnh, không có bất thường về cấu trúc hoặc chức năng đường tiết niệu.
  • Nhiễm khuẩn niệu phức tạp: Xảy ra ở những người có các yếu tố nguy cơ như bất thường đường tiết niệu (sỏi tiết niệu, phì đại tuyến tiền liệt, bàng quang thần kinh), phụ nữ mang thai, người đặt ống thông tiểu. Nhiễm khuẩn niệu phức tạp khó điều trị hơn và có nguy cơ biến chứng cao hơn.

Nguyên Nhân Gây Viêm Đường Tiết Niệu

Nguyên nhân chính gây viêm đường tiết niệu là do vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu, chiếm đến 95% các trường hợp. Vi khuẩn phổ biến nhất là Escherichia coli (E. coli), thường trú trong đường ruột và chiếm khoảng 80% các ca nhiễm trùng đường tiểu. Vi khuẩn này có thể xâm nhập vào đường tiết niệu từ nhiều nguồn khác nhau:

• Nhiễm trùng ngược dòng: Đây là con đường phổ biến nhất. Vi khuẩn từ hậu môn hoặc âm đạo di chuyển ngược lên niệu đạo, vào bàng quang và thậm chí có thể lên thận. Do cấu trúc niệu đạo của phụ nữ ngắn hơn nam giới và vị trí gần hậu môn hơn, phụ nữ có nguy cơ bị viêm đường tiết niệu cao hơn.

• Đường máu: Trong một số ít trường hợp (khoảng 5%), vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường tiết niệu thông qua đường máu, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc nhiễm trùng huyết.

Yếu Tố Nguy Cơ Viêm Đường Tiết Niệu ở Nam Giới

Ngoài vi khuẩn E. coli, một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ viêm đường tiết niệu ở nam giới:

• Viêm quy đầu, da quy đầu: Vệ sinh kém có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây nhiễm trùng.
• Chấn thương dương vật: Quan hệ tình dục thô bạo hoặc các chấn thương khác có thể gây kích ứng niệu đạo, tạo điều kiện cho nhiễm trùng.
• Bệnh lý đường tiết niệu: Sỏi tiết niệu, phì đại tuyến tiền liệt, bàng quang thần kinh, hẹp niệu quản, hẹp niệu đạo là những yếu tố làm tăng nguy cơ ứ đọng nước tiểu, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

Yếu Tố Nguy Cơ Viêm Đường Tiết Niệu ở Nữ Giới

Phụ nữ dễ bị viêm đường tiết niệu hơn nam giới do cấu trúc giải phẫu đặc biệt. Các yếu tố nguy cơ phổ biến ở nữ giới bao gồm:

• Vệ sinh vùng kín không đúng cách: Lau từ sau ra trước sau khi đi vệ sinh có thể đưa vi khuẩn từ hậu môn vào niệu đạo. Nhịn tiểu quá lâu cũng tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi.
• Quan hệ tình dục không an toàn: Quan hệ tình dục có thể đẩy vi khuẩn vào niệu đạo. Vệ sinh kém trước và sau khi quan hệ cũng làm tăng nguy cơ.
• Kinh nguyệt: Sử dụng băng vệ sinh kém chất lượng hoặc không thay băng thường xuyên tạo môi trường ẩm ướt, thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
• Mang thai: Thay đổi гормон và áp lực của thai nhi lên đường tiết niệu làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Bệnh lý đường tiết niệu: Sỏi đường tiết niệu, bàng quang thần kinh, hẹp niệu quản cũng là yếu tố nguy cơ.

>> Viêm đường tiết niệu khi mang thai là một vấn đề đáng quan tâm vì có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và bé, bao gồm viêm bể thận, sảy thai, sinh non, nhiễm khuẩn sơ sinh.

Triệu Chứng Viêm Đường Tiết Niệu

Triệu chứng viêm đường tiết niệu có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí và mức độ nhiễm trùng. Một số người có thể không có triệu chứng rõ ràng, đặc biệt là ở giai đoạn đầu.

Triệu Chứng Tại Chỗ

Các triệu chứng tại chỗ thường liên quan đến đường tiết niệu dưới và bao gồm:

• Tiểu buốt, tiểu rắt: Cảm giác đau, nóng rát khi đi tiểu, thường xuyên buồn tiểu nhưng mỗi lần đi tiểu ra rất ít nước.
• Nước tiểu đục, có mùi hôi: Nước tiểu có thể có màu vàng đục, mùi khai nồng, thậm chí có lẫn máu hoặc mủ.
• Đau bụng dưới hoặc đau lưng: Đau bụng dưới thường gặp trong viêm bàng quang, đau vùng hông lưng có thể là dấu hiệu của viêm thận – bể thận hoặc áp xe thận.
• Khó chịu vùng hạ vị: Cảm giác nặng bụng, tức bụng dưới.

Triệu Chứng Toàn Thân

Khi nhiễm trùng lan rộng, đặc biệt là viêm đường tiết niệu trên, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng toàn thân:

• Sốt cao, rét run: Đây là dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng nặng, có thể là viêm thận – bể thận cấp tính hoặc nhiễm trùng huyết.
• Mệt mỏi, suy nhược: Cơ thể cảm thấy yếu ớt, uể oải.
• Buồn nôn, nôn: Có thể xảy ra khi nhiễm trùng ảnh hưởng đến thận.

Triệu Chứng Viêm Đường Tiết Niệu Ở Nam Giới

Ngoài các triệu chứng chung, nam giới có thể có thêm:

• Đau rát và ngứa tại niệu đạo: Có thể kèm theo chảy mủ ở miệng sáo.
• Đau bụng dưới và vùng thắt lưng: Cơn đau có thể tăng lên khi quan hệ tình dục.

Triệu Chứng Viêm Đường Tiết Niệu Ở Nữ Giới

Ở nữ giới, các triệu chứng có thể bao gồm:

• Đi tiểu liên tục: Buồn tiểu thường xuyên, ngay cả khi vừa đi tiểu xong, đặc biệt vào ban đêm.
• Tiểu ra máu: Nước tiểu có màu hồng hoặc đỏ do lẫn máu.
• Đau quặn thắt ở phần thắt lưng hay bụng dưới: Đau có thể lan xuống vùng bẹn và đùi.

Viêm Đường Tiết Niệu Có Nguy Hiểm Không?

Mức độ nguy hiểm của viêm đường tiết niệu phụ thuộc vào loại nhiễm trùng và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Viêm đường tiết niệu đơn giản thường không gây biến chứng nếu được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nhiễm trùng đường tiểu phức tạp và không được điều trị có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng:

• Nhiễm trùng thận (Viêm thận – bể thận): Nhiễm trùng lan lên thận có thể gây tổn thương thận vĩnh viễn, suy giảm chức năng thận.
• Áp xe thận: Tình trạng nhiễm trùng nặng ở thận, cần can thiệp phẫu thuật để dẫn lưu mủ.
• Nhiễm trùng huyết: Vi khuẩn xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng toàn thân, có thể dẫn đến sốc nhiễm trùng và tử vong.
• Biến chứng sinh sản ở nam giới: Viêm đường tiết niệu có thể gây viêm tuyến tiền liệt, viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn, dẫn đến vô sinh.
• Biến chứng thai kỳ: Viêm đường tiết niệu ở phụ nữ mang thai có thể gây sinh non, sảy thai, nhiễm trùng ối.

Điều Trị Viêm Đường Tiết Niệu

Điều trị viêm đường tiết niệu chủ yếu sử dụng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng. Tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng và tình trạng sức khỏe, bác sĩ sẽ chỉ định loại kháng sinh và đường dùng phù hợp:

• Kháng sinh đường uống: Thường được sử dụng cho viêm đường tiết niệu dưới không biến chứng. Thời gian điều trị thường từ 5-7 ngày.
• Kháng sinh đường tĩnh mạch: Cần thiết cho viêm đường tiết niệu trên, nhiễm trùng huyết hoặc các trường hợp nhiễm trùng nặng. Người bệnh cần nhập viện để được theo dõi và điều trị.

Trong trường hợp viêm đường tiết niệu tái phát, nhiễm trùng phức tạp hoặc nghi ngờ có vi khuẩn kháng thuốc, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm nuôi cấy nước tiểu để xác định loại vi khuẩn và lựa chọn kháng sinh phù hợp nhất.

Ngoài kháng sinh, người bệnh cần:

• Uống nhiều nước: Giúp tăng cường đào thải vi khuẩn ra khỏi đường tiết niệu.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Tăng cường sức đề kháng của cơ thể.
• Chườm ấm vùng bụng dưới: Giảm đau và khó chịu.
• Tránh các chất kích thích: Rượu, bia, cà phê có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, khi nhiễm trùng không đáp ứng với điều trị kháng sinh hoặc có biến chứng như áp xe thận, có thể cần can thiệp phẫu thuật để dẫn lưu ổ nhiễm trùng.

Phòng Ngừa Viêm Đường Tiết Niệu

Phòng ngừa viêm đường tiết niệu là biện pháp quan trọng để bảo vệ sức khỏe đường tiết niệu. Các biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

• Uống đủ nước: Đảm bảo uống 2-2.5 lít nước mỗi ngày để tăng cường đào thải vi khuẩn.
• Vệ sinh vùng kín đúng cách: Vệ sinh sạch sẽ vùng kín hàng ngày, đặc biệt sau khi đi vệ sinh và quan hệ tình dục. Lau từ trước ra sau sau khi đi vệ sinh.
• Không nhịn tiểu: Đi tiểu ngay khi có nhu cầu, tránh nhịn tiểu quá lâu.
• Đi tiểu sau quan hệ tình dục: Giúp loại bỏ vi khuẩn có thể xâm nhập vào niệu đạo trong quá trình quan hệ.
• Sử dụng đồ lót cotton thoáng mát: Tránh mặc đồ lót quá chật hoặc chất liệu bí bách.
• Thay băng vệ sinh thường xuyên trong kỳ kinh nguyệt: Ít nhất mỗi 3-4 tiếng một lần.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt quan trọng đối với những người có yếu tố nguy cơ cao như sỏi tiết niệu, phì đại tuyến tiền liệt, phụ nữ mang thai.

Viêm đường tiết niệu là bệnh lý có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Khi có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ, người bệnh nên chủ động thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách, tránh biến chứng nguy hiểm.