Văn bản quy phạm pháp luật: Khái niệm cốt lõi
Văn bản quy phạm pháp luật là văn bản chứa đựng các quy phạm pháp luật, được ban hành bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo đúng trình tự, thủ tục, hình thức do pháp luật quy định. Đây là loại văn bản có tính chất bắt buộc chung, áp dụng lặp lại nhiều lần đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong một phạm vi lãnh thổ nhất định.
Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, quy phạm pháp luật được định nghĩa là quy tắc xử sự chung, có hiệu lực bắt buộc chung, được áp dụng lặp lại nhiều lần đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phạm vi cả nước hoặc đơn vị hành chính nhất định. Quy phạm pháp luật do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật ban hành và được Nhà nước bảo đảm thực hiện.
Điều quan trọng cần lưu ý là văn bản chỉ được coi là văn bản quy phạm pháp luật khi nó đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về thẩm quyền, hình thức, trình tự, thủ tục ban hành. Nếu thiếu một trong các yếu tố này, văn bản đó sẽ không có hiệu lực pháp lý như một văn bản quy phạm pháp luật.
Văn bản quy phạm pháp luật đóng vai trò then chốt trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội, duy trì trật tự xã hội, bảo vệ quyền lợi của công dân và phát triển kinh tế – xã hội. Nó là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng quản lý xã hội.
Phân biệt văn bản quy phạm pháp luật và văn bản không quy phạm pháp luật
Điểm mấu chốt để phân biệt văn bản quy phạm pháp luật với các loại văn bản khác nằm ở tính bắt buộc chung và khả năng áp dụng lặp lại nhiều lần. Văn bản hành chính, văn bản cá biệt, mặc dù có thể do cơ quan nhà nước ban hành nhưng chỉ áp dụng cho một trường hợp cụ thể, không mang tính chất chung và không được áp dụng lặp lại. Ví dụ, quyết định bổ nhiệm cán bộ, giấy phép xây dựng là những văn bản hành chính, không phải văn bản quy phạm pháp luật.
Tính chất bắt buộc chung của văn bản quy phạm pháp luật thể hiện ở việc tất cả các đối tượng thuộc phạm vi điều chỉnh của văn bản đó đều phải tuân thủ các quy định trong văn bản. Sự áp dụng lặp lại nhiều lần cho thấy văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực trong một khoảng thời gian nhất định, được sử dụng để giải quyết nhiều trường hợp tương tự nhau.
Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật được phân định rõ ràng trong Hiến pháp và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Việc phân định thẩm quyền này nhằm đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản, tránh tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn trong hệ thống pháp luật.
Cơ quan nào được ban hành loại văn bản quy phạm pháp luật nào được quy định cụ thể. Ví dụ, Quốc hội có thẩm quyền ban hành Hiến pháp, Bộ luật, Luật; Chính phủ có thẩm quyền ban hành Nghị định; Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ có thẩm quyền ban hành Thông tư. Việc tuân thủ đúng thẩm quyền ban hành là yếu tố quan trọng để đảm bảo tính hiệu lực của văn bản quy phạm pháp luật.
