Trực tràng là một bộ phận quan trọng của hệ tiêu hóa, đóng vai trò thiết yếu trong quá trình thải loại chất thải của cơ thể. Để hiểu rõ hơn về “Trực Tràng Là Gì”, bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về giải phẫu, chức năng cũng như các bệnh lý thường gặp liên quan đến trực tràng.
Định nghĩa và vị trí của trực tràng
Trực tràng là đoạn cuối cùng của ruột già, nối tiếp với đại tràng sigma và kết thúc ở ống hậu môn. Với chiều dài khoảng 12-15cm, trực tràng có hình dạng cong chữ S khi nhìn nghiêng, nằm ở vùng xương chậu.
Vị trí chính xác của trực tràng có sự khác biệt nhỏ giữa nam và nữ do sự khác biệt về cấu trúc các cơ quan sinh dục:
-
Ở nam giới: Trực tràng nằm phía sau bàng quang, ống dẫn tinh, túi tinh và tuyến tiền liệt. Nó tiếp nối với trung tâm đáy chậu.
-
Ở nữ giới: Trực tràng nằm ở vị trí tương ứng nhưng phía trước là tử cung và âm đạo. Thành trước trực tràng liên quan đến cổ tử cung và vòm âm đạo, trong khi thành sau được phúc mạc trực tràng bao phủ và gắn với thành sau âm đạo.
Chức năng chính của trực tràng trong hệ tiêu hóa
Trong hệ tiêu hóa, trực tràng đảm nhiệm chức năng quan trọng trong giai đoạn cuối của quá trình tiêu hóa và thải loại. Quá trình này diễn ra như sau:
-
Tiêu hóa và hấp thụ ban đầu: Thức ăn sau khi được tiêu hóa ở dạ dày và ruột non sẽ được chuyển đến ruột già. Tại đây, đại tràng tiếp tục hấp thụ nước và các chất điện giải còn lại từ chất thải tiêu hóa.
-
Lưu trữ chất thải: Phần chất thải còn lại sau quá trình hấp thụ, bao gồm các chất xơ không tiêu hóa, tế bào chết và vi khuẩn, sẽ được đẩy dần xuống trực tràng. Trực tràng đóng vai trò như một kho chứa tạm thời các chất thải này trước khi chúng được thải ra ngoài cơ thể.
-
Tham gia quá trình đại tiện: Khi lượng chất thải trong trực tràng đạt đến một mức nhất định, các thụ thể thần kinh ở thành trực tràng sẽ gửi tín hiệu lên não, tạo cảm giác muốn đi đại tiện. Quá trình đại tiện sau đó được thực hiện thông qua sự phối hợp của các cơ ở trực tràng, hậu môn và sàn chậu.
Như vậy, chức năng chính của trực tràng là lưu trữ chất thải và kiểm soát quá trình đào thải chất thải rắn ra khỏi cơ thể. Nếu trực tràng gặp vấn đề, chức năng này có thể bị rối loạn, dẫn đến các vấn đề tiêu hóa và sức khỏe khác.
Các bệnh lý thường gặp ở trực tràng và dấu hiệu nhận biết
Trực tràng là nơi chứa đựng và đào thải chất thải, do đó dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều tác nhân gây bệnh. Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp ở trực tràng:
Viêm trực tràng
Viêm trực tràng là tình trạng niêm mạc trực tràng bị viêm nhiễm, loét. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi và giới tính. Nguyên nhân gây viêm trực tràng rất đa dạng, bao gồm:
- Nhiễm trùng: Do vi khuẩn (Shigella, Salmonella, E. coli…), virus (Cytomegalovirus, Herpes simplex virus), ký sinh trùng hoặc nấm.
- Bệnh viêm ruột (IBD): Viêm loét đại tràng và bệnh Crohn.
- Viêm trực tràng do xạ trị: Xảy ra sau xạ trị vùng chậu.
- Viêm trực tràng do thiếu máu cục bộ: Do giảm lưu lượng máu đến trực tràng.
- Viêm trực tràng do lậu cầu khuẩn hoặc Chlamydia: Lây truyền qua đường tình dục.
Triệu chứng viêm trực tràng: Đau bụng dưới, tiêu chảy, đi ngoài ra máu hoặc chất nhầy, mót rặn, đau hậu môn, sốt, mệt mỏi.
Polyp trực tràng và u trực tràng
Polyp trực tràng là các khối u nhỏ phát triển trên niêm mạc trực tràng. Hầu hết polyp trực tràng là lành tính, nhưng một số loại polyp có thể tiến triển thành ung thư sau nhiều năm.
U trực tràng có thể là lành tính hoặc ác tính (ung thư). U ác tính trực tràng, hay ung thư trực tràng, là một trong những loại ung thư phổ biến và nguy hiểm.
Triệu chứng polyp và u trực tràng: Thường không có triệu chứng ở giai đoạn sớm. Khi polyp hoặc u lớn hơn có thể gây chảy máu trực tràng, thay đổi thói quen đại tiện, đau bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân.
Sa trực tràng
Sa trực tràng là tình trạng một phần hoặc toàn bộ trực tràng bị lộn ngược và sa ra ngoài qua hậu môn. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn ở người lớn tuổi và phụ nữ.
Triệu chứng sa trực tràng: Cảm giác nặng tức vùng hậu môn, nhìn thấy hoặc sờ thấy khối sa lồi ra ngoài hậu môn, đại tiện khó khăn, táo bón hoặc tiêu chảy, đại tiện không tự chủ.
Thủng trực tràng
Thủng trực tràng là tình trạng xuất hiện lỗ thủng trên thành trực tràng. Nguyên nhân có thể do chấn thương, tai biến nội soi, hoặc bệnh lý như viêm loét đại tràng nặng.
Triệu chứng thủng trực tràng: Đau bụng dữ dội đột ngột, bụng chướng, sốt cao, nhiễm trùng, nhiễm độc. Thủng trực tràng là một tình trạng cấp cứu ngoại khoa nguy hiểm.
Bệnh Crohn
Bệnh Crohn là một bệnh viêm ruột mạn tính, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của ống tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn, nhưng thường gặp nhất ở ruột non và đại tràng, bao gồm cả trực tràng.
Triệu chứng bệnh Crohn: Đau bụng, tiêu chảy kéo dài, sụt cân, mệt mỏi, sốt, thiếu máu, có thể có các biến chứng như áp xe, rò hậu môn, hẹp ruột.
Ung thư trực tràng
Ung thư trực tràng là bệnh ung thư phát triển từ các tế bào niêm mạc trực tràng. Đây là một bệnh lý ác tính nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Triệu chứng ung thư trực tràng: Thay đổi thói quen đại tiện (táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài), đi ngoài ra máu, đau bụng, sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi, thiếu máu. Ở giai đoạn muộn, có thể có các triệu chứng di căn.
Các dấu hiệu cảnh báo cần chú ý đến trực tràng
Bất kỳ vấn đề nào ở trực tràng đều có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Do đó, việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường là rất quan trọng. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo các vấn đề ở trực tràng:
- Rối loạn tiêu hóa kéo dài, thường xuyên.
- Đầy bụng, khó tiêu, chán ăn.
- Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân.
- Đại tiện khó khăn, phân nhỏ, dẹt, hoặc lẫn máu.
- Táo bón kéo dài hoặc tiêu chảy kéo dài không rõ nguyên nhân.
- Đau quặn bụng, đau rát hậu môn.
- Mệt mỏi, căng thẳng, thiếu máu.
Phương pháp phát hiện sớm bệnh lý trực tràng
Để phòng ngừa và phát hiện sớm các bệnh lý trực tràng, đặc biệt là ung thư trực tràng, phương pháp hiệu quả nhất là nội soi trực tràng. Nội soi trực tràng cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc trực tràng, phát hiện sớm các bất thường như polyp, khối u, viêm loét, tổn thương.
Trong quá trình nội soi, nếu phát hiện polyp hoặc khối u, bác sĩ có thể tiến hành sinh thiết để xác định bản chất của tổn thương (lành tính hay ác tính). Nội soi trực tràng cũng có thể kết hợp cắt polyp trực tràng để loại bỏ polyp và ngăn ngừa nguy cơ ung thư.
Nội soi trực tràng là một thủ thuật an toàn, ít xâm lấn và có giá trị chẩn đoán cao. Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào nghi ngờ bệnh lý trực tràng, hoặc nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao (tiền sử gia đình có người mắc ung thư đại trực tràng, polyp đại tràng, bệnh viêm ruột), hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và chỉ định nội soi trực tràng khi cần thiết. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý trực tràng sẽ giúp bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.
