Thiên kiến hiện trạng (status quo bias) là xu hướng tâm lý khiến con người có xu hướng ưa chuộng duy trì hiện trạng hoặc mặc định (default) thay vì thay đổi, ngay cả khi việc thay đổi có thể mang lại lợi ích lớn hơn. Thiên kiến hiện trạng (status quo bias) có thể ảnh hưởng đến các quyết định cá nhân và kinh doanh, ví dụ như trong đầu tư, công việc hoặc lựa chọn cuộc sống. Điều này có thể xảy ra do nhiều yếu tố như:
Sợ rủi ro: Thay đổi có thể dẫn đến rủi ro, và con người thường ngại đối mặt với những điều chưa biết.
Chi phí thay đổi: Ngay cả khi lợi ích tiềm năng cao hơn, quá trình thay đổi có thể đòi hỏi thời gian, công sức hoặc tiền bạc, dẫn đến việc ưu tiên giữ nguyên hiện trạng.
Sự quen thuộc: Con người thường cảm thấy an toàn và thoải mái với những gì quen thuộc, ngay cả khi không phải lúc nào cũng là lựa chọn tối ưu.
Thiên kiến hiện trạng trong đầu tư chứng khoán là xu hướng mà các nhà đầu tư thích giữ nguyên danh mục đầu tư hiện tại hơn là điều chỉnh hay thay đổi, ngay cả khi có bằng chứng cho thấy sự thay đổi có thể mang lại lợi nhuận cao hơn hoặc giảm thiểu rủi ro. Điều này xuất phát từ sự không chắc chắn và lo ngại về những rủi ro liên quan đến thay đổi, dù thay đổi đó có thể có lợi. Theo nghiên cứu của Vuong và Phuc, số nhà đầu tư chứng khoán tại Việt Nam có hiệu ứng thiên kiến hiện trạng chiếm 64.3% trong mẫu khảo sát. Theo nghiên cứu của Tri và cộng sự, những nhà đầu tư cá nhân tại Trung Quốc và Việt Nam đưa ra các quyết định đầu tư dựa trên khả năng tự phân tích hoặc theo tư vấn của các chuyên gia sẽ ít có tâm lý sợ hãi hơn khi thị trường khủng hoảng. Sự sợ hãi được mô tả là hành vi đóng băng các hành động (giữ nguyên hiện trạng) khi thị trường khủng hoảng. Đồng thời, kết quả của nhóm đầu tư dựa trên khả năng tự phân tích hoặc theo tư vấn của các chuyên gia cũng tốt hơn so với nhóm đầu tư dựa trên trực giác hoặc đầu tư theo bạn bè, người thân.
 Ảnh minh họa về Status Quo Bias và tâm lý nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. |
|---|
| Mô tả ảnh: Biểu đồ thể hiện tâm lý nhà đầu tư chứng khoán khi thị trường biến động và ảnh hưởng của Status Quo Bias đến quyết định đầu tư. |
Dưới đây là một số ví dụ về thiên kiến hiện trạng trong đầu tư chứng khoán:
Không muốn bán cổ phiếu kém hiệu quả: Nhà đầu tư có xu hướng giữ cổ phiếu đang giảm giá hoặc hoạt động kém vì họ không muốn thừa nhận sai lầm trong quyết định đầu tư, mặc dù việc bán đi và đầu tư vào cổ phiếu khác có thể mang lại lợi ích lớn hơn.
Bỏ qua các cơ hội đầu tư mới: Nhà đầu tư có thể ngại thử các cơ hội đầu tư mới, chẳng hạn như cổ phiếu của các công ty công nghệ mới nổi, vì sợ rủi ro và cảm thấy an toàn hơn với những lựa chọn quen thuộc.
Lười điều chỉnh danh mục đầu tư: Một số nhà đầu tư không điều chỉnh lại danh mục đầu tư để phù hợp với điều kiện thị trường thay đổi. Ví dụ, họ có thể không tái cân bằng danh mục sau khi thị trường biến động, dẫn đến việc danh mục trở nên không tối ưu.
Ưa thích các khoản đầu tư quen thuộc: Các nhà đầu tư thường có xu hướng đầu tư vào các công ty mà họ đã biết hoặc có cảm tình, ngay cả khi những công ty này không còn là lựa chọn tốt nhất về mặt tài chính.
Thiên kiến hiện trạng có thể dẫn đến các quyết định đầu tư không tối ưu, ảnh hưởng đến hiệu quả lợi nhuận trong dài hạn. Nhận thức được xu hướng này và áp dụng các nguyên tắc đầu tư dựa trên dữ liệu khách quan có thể giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định hợp lý hơn.
