Sovereign, hay có thể hiểu là “có chủ quyền”, khi kết hợp với công nghệ Trí tuệ Nhân tạo (AI) sẽ tạo thành cụm từ “Sovereign AI” – AI có chủ quyền. Vậy Sovereign AI là gì? AI có chủ quyền đề cập đến khả năng của một quốc gia trong việc phát triển và khai thác lợi ích của AI cho riêng mình bằng cách sử dụng hạ tầng, dữ liệu, lực lượng lao động và mạng lưới kinh doanh của quốc gia đó.
Nhu cầu cấp thiết toàn cầu đòi hỏi các quốc gia phải đầu tư vào năng lực AI có chủ quyền đã tăng lên kể từ khi AI tạo sinh (Generative AI) xuất hiện. Công nghệ này đang định hình lại thị trường, thách thức các mô hình quản trị, truyền cảm hứng cho các ngành công nghiệp mới và chuyển đổi các lĩnh vực như game, dược phẩm sinh học. AI tạo sinh cũng đang viết lại bản chất của công việc, khi mọi người trong nhiều lĩnh vực bắt đầu sử dụng công cụ “copilot” do AI hỗ trợ.
AI có chủ quyền bao gồm cả hạ tầng vật lý và hạ tầng dữ liệu. Hạ tầng dữ liệu bao gồm các mô hình nền tảng có chủ quyền, chẳng hạn như các mô hình ngôn ngữ lớn, được phát triển bởi các nhóm địa phương và được đào tạo trên các tập dữ liệu địa phương để thúc đẩy bản sắc riêng biệt với các phương ngữ, văn hóa và thực hành đặc thù địa phương.
Ví dụ, các mô hình AI giọng nói có thể giúp bảo tồn, thúc đẩy và phục hồi các ngôn ngữ bản địa. Và LLM (Large Language Model) không chỉ để dạy AI ngôn ngữ của con người, mà còn để viết mã phần mềm, bảo vệ người tiêu dùng khỏi gian lận tài chính, dạy robot các kỹ năng vật lý và nhiều thứ khác.
Ngoài ra, khi trí tuệ nhân tạo và điện toán tăng tốc ngày càng trở thành công cụ quan trọng để chống biến đổi khí hậu, thúc đẩy hiệu quả năng lượng và bảo vệ chống lại các mối đe dọa an ninh mạng, AI có chủ quyền có vai trò quan trọng trong việc trang bị cho mỗi quốc gia để tăng cường năng lực phát triển bền vững.
Sự xuất hiện của loại hạ tầng mới, thiết yếu cho ngành công nghiệp AI là các “nhà máy AI” – “AI Factory”, nơi dữ liệu đi vào và trí thông minh đi ra. Đây là các trung tâm dữ liệu thế hệ tiếp theo lưu trữ các nền tảng điện toán tiên tiến, tăng tốc toàn bộ ngân xấp cho các tác vụ xử lý chuyên sâu nhất.
Các quốc gia đang xây dựng năng lực điện toán trong nước thông qua nhiều mô hình khác nhau. Một số đang mua sắm và vận hành các đám mây AI có chủ quyền hợp tác với các nhà cung cấp hoặc tiện ích viễn thông do nhà nước sở hữu. Những quốc gia khác đang tài trợ cho các đối tác đám mây địa phương để cung cấp nền tảng điện toán AI dùng chung cho khu vực công và tư nhân sử dụng.
“AI Factory sẽ trở thành nền tảng của các nền kinh tế hiện đại trên toàn thế giới”, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành NVIDIA Jensen Huang cho biết trong buổi họp đáp gần đây với giới truyền thông. Các quốc gia trên thế giới hiện đang đầu tư vào AI có chủ quyền. Kể từ năm 2019, sáng kiến AI Nations của NVIDIA đã giúp các quốc gia trên khắp thế giới xây dựng năng lực AI có chủ quyền, bao gồm cả việc hỗ trợ hệ sinh thái và phát triển lực lượng lao động, tạo điều kiện cho các kỹ sư, nhà phát triển, nhà khoa học, doanh nhân, nhà sáng tạo và quan chức khu vực công theo đuổi tham vọng AI của họ tại quốc gia mình.
