OCOP (One Commune One Product), hay “Mỗi xã một sản phẩm”, là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn tập trung vào phát triển sản phẩm địa phương, đặc biệt là các sản phẩm truyền thống và có lợi thế của mỗi vùng miền. Vậy Sản Phẩm Ocop Là Gì? Chương trình OCOP đóng vai trò quan trọng như thế nào trong việc phát triển kinh tế nông thôn Việt Nam? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
OCOP là gì và Chương trình OCOP là gì?
OCOP là viết tắt của cụm từ tiếng Anh “One Commune One Product”, dịch sang tiếng Việt là “Mỗi xã một sản phẩm”. Hiểu một cách đơn giản, OCOP hướng đến việc phát triển các sản phẩm đặc trưng, có lợi thế ở mỗi địa phương, đặc biệt là khu vực nông thôn, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm và phát triển kinh tế địa phương.
Chương trình OCOP là chương trình quốc gia được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, với mục tiêu phát triển kinh tế nông thôn theo hướng phát huy nội lực và gia tăng giá trị sản phẩm địa phương. Đây là một giải pháp quan trọng trong việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, tập trung vào việc phát triển các sản phẩm, dịch vụ nông nghiệp và phi nông nghiệp có lợi thế ở từng địa phương theo chuỗi giá trị. Chương trình OCOP được dẫn dắt bởi các thành phần kinh tế tư nhân và doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế tập thể, với sự hỗ trợ và kiến tạo từ Nhà nước.
Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý, ban hành chính sách hỗ trợ, hướng dẫn lập kế hoạch sản xuất, quản lý chất lượng sản phẩm và giám sát tiêu chuẩn. Bên cạnh đó, Nhà nước còn hỗ trợ các khâu như đào tạo, tư vấn kỹ thuật, huấn luyện, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm, xúc tiến thương mại và tín dụng.
Sản phẩm OCOP là gì? Phân loại sản phẩm OCOP
Sản phẩm OCOP là những sản phẩm đặc trưng, truyền thống, có lợi thế của địa phương, được sản xuất tại khu vực nông thôn, thuộc 6 nhóm sản phẩm chính sau:
- Thực phẩm: Bao gồm thực phẩm tươi sống, sơ chế, thô; thực phẩm chế biến; chè, gia vị, ca cao, cà phê và các loại thực phẩm khác.
- Đồ uống: Gồm đồ uống có cồn và không cồn như rượu, bia, nước giải khát, nước ép trái cây, trà thảo dược…
- Thảo dược: Là các sản phẩm có thành phần từ cây dược liệu, bao gồm dược liệu thô, sơ chế và các sản phẩm chế biến từ dược liệu.
- Vải và may mặc: Các sản phẩm được làm từ bông, sợi tự nhiên, tơ tằm, lanh, hoặc các loại vải truyền thống khác, bao gồm quần áo, khăn, túi xách, đồ thủ công mỹ nghệ từ vải…
- Đồ lưu niệm – Nội thất – Trang trí: Sản phẩm từ gỗ, sợi, dệt may, kim loại, mây tre, gốm sứ và các vật liệu khác, được chế tác thành đồ lưu niệm, đồ gia dụng, đồ trang trí nội ngoại thất, quà tặng…
- Dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch: Các sản phẩm dịch vụ liên quan đến du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch nông thôn, tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí, nghiên cứu, học tập…
Các địa phương sẽ lựa chọn sản phẩm OCOP dựa trên điều kiện, tiềm năng và lợi thế riêng, nhằm phát triển kinh tế, quảng bá văn hóa địa phương và tạo niềm tự hào cho cộng đồng.
Vì sao sản phẩm OCOP được người tiêu dùng quan tâm?
Sản phẩm OCOP ngày càng nhận được sự quan tâm lớn từ người tiêu dùng bởi nhiều lý do:
- Chất lượng đảm bảo: Các sản phẩm OCOP, đặc biệt là những sản phẩm đạt hạng 4 sao trở lên, thường phải đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng khắt khe như VietGAP, ISO, HACCP… Quy trình đánh giá và xếp hạng sao được thực hiện bởi các cơ quan chuyên môn, hội đồng thẩm định với sự tham gia của các chuyên gia trong nhiều lĩnh vực, đảm bảo tính khách quan và chuyên nghiệp.
- Nguồn gốc rõ ràng: Sản phẩm OCOP chú trọng đến truy xuất nguồn gốc, giúp người tiêu dùng dễ dàng tìm hiểu thông tin về sản phẩm, quy trình sản xuất, địa phương sản xuất, từ đó tăng cường niềm tin vào chất lượng và sự an toàn của sản phẩm.
- Đầu tư bài bản: Sản phẩm OCOP được đầu tư và chú trọng toàn diện từ chất lượng, mẫu mã, bao bì đến hình thức sản phẩm. Các sản phẩm đạt chứng nhận OCOP từ 3-4 sao trở lên thường có chất lượng cao, mẫu mã đẹp mắt, bao bì chuyên nghiệp, đáp ứng các quy định về tem, nhãn mác và truy xuất nguồn gốc.
- Giá trị văn hóa và truyền thống: Nhiều sản phẩm OCOP là những sản phẩm truyền thống, đặc trưng của địa phương, mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử và bản sắc vùng miền. Việc lựa chọn sản phẩm OCOP không chỉ là tiêu dùng mà còn là cách ủng hộ và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam.
- Hỗ trợ phát triển nông thôn: Tiêu dùng sản phẩm OCOP cũng là cách người tiêu dùng góp phần hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn, tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương, nâng cao đời sống và bảo vệ môi trường nông thôn.
Lợi ích khi tham gia và tuân thủ tiêu chuẩn OCOP
Chương trình OCOP mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho sự phát triển kinh tế – xã hội và cho chính các chủ thể sản xuất sản phẩm OCOP.
Đối với phát triển kinh tế – xã hội
- Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn: OCOP tạo ra hướng đi mới, hiện đại và hiệu quả hơn trong sản xuất và kinh doanh các sản phẩm truyền thống, giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng đa dạng hóa ngành nghề, giảm sự phụ thuộc vào nông nghiệp thuần túy.
- Nâng cao giá trị sản phẩm địa phương: Thông qua OCOP, các sản phẩm địa phương được chuẩn hóa về chất lượng, mẫu mã, bao bì, nâng cao giá trị gia tăng, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.
- Phát triển du lịch nông thôn: OCOP góp phần phát triển du lịch nông thôn thông qua việc khai thác các sản phẩm đặc trưng, kết hợp với dịch vụ du lịch cộng đồng, tạo ra các sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút du khách và tăng thu nhập cho người dân địa phương.
- Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống: OCOP khuyến khích phát triển các sản phẩm truyền thống, đặc sản địa phương, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, nghề truyền thống của các vùng miền.
Đối với nhà sản xuất
- Tăng cường năng lực sản xuất và kinh doanh: Tham gia OCOP giúp các chủ thể sản xuất nâng cao năng lực quản lý, kỹ năng sản xuất, kiến thức về thị trường, thương mại điện tử, marketing, từ đó phát triển sản xuất kinh doanh bền vững.
- Mở rộng thị trường: Sản phẩm OCOP được quảng bá, xúc tiến thương mại rộng rãi thông qua các kênh truyền thông, hội chợ, triển lãm, sàn thương mại điện tử, giúp các chủ thể tiếp cận thị trường rộng lớn hơn, tăng doanh số và lợi nhuận.
- Nâng cao uy tín và thương hiệu: Chứng nhận OCOP là một bảo chứng về chất lượng và uy tín của sản phẩm, giúp nâng cao giá trị thương hiệu, tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng và đối tác.
- Tiếp cận nguồn vốn và chính sách hỗ trợ: Các chủ thể sản xuất OCOP thường được ưu tiên tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi, các chương trình hỗ trợ của nhà nước về đào tạo, xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu…
Đối với địa phương
- Tạo việc làm và tăng thu nhập: OCOP tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người dân nông thôn, đặc biệt là lao động địa phương, góp phần giảm nghèo, tăng thu nhập và cải thiện đời sống.
- Phát triển kinh tế bền vững: OCOP thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương theo hướng bền vững, dựa trên lợi thế về tài nguyên, văn hóa và con người, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
- Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Chương trình OCOP chú trọng đào tạo, tập huấn, nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý, chủ thể sản xuất và người lao động, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực địa phương.
- Xây dựng nông thôn mới: OCOP là một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, góp phần hoàn thiện các tiêu chí nông thôn mới, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn.
Chứng nhận ATTP cho sản phẩm OCOP: VietGAP và ISO 22000
Để đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm, sản phẩm OCOP thường hướng đến các chứng nhận uy tín như VietGAP và ISO 22000:2018/HACCP.
Chứng nhận VietGAP
VietGAP (Vietnamese Good Agricultural Practices) là tiêu chuẩn Thực hành nông nghiệp tốt của Việt Nam, tập trung vào các tiêu chí về an toàn thực phẩm, chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường và sức khỏe người lao động. Chứng nhận VietGAP đặc biệt quan trọng đối với các sản phẩm nông nghiệp tươi sống, rau củ quả, chè, gạo…
Chứng nhận ISO 22000:2018/HACCP
ISO 22000:2018 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, còn HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) là hệ thống phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn. Hai tiêu chuẩn này áp dụng cho toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm, từ sản xuất đến chế biến, phân phối và tiêu dùng. Chứng nhận ISO 22000:2018/HACCP thường được áp dụng cho các sản phẩm thực phẩm chế biến, đóng hộp, đồ uống…
Trách nhiệm của các chủ thể tham gia OCOP
Để chương trình OCOP thành công, cần có sự tham gia và trách nhiệm của nhiều chủ thể, từ Nhà nước, chính quyền các cấp, các tổ chức chính trị – xã hội đến người dân và các tổ chức kinh tế.
Vai trò của Nhà nước
Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, định hướng và hỗ trợ chương trình OCOP thông qua:
- Ban Chỉ đạo OCOP các cấp: Tổ chức, điều phối và quản lý chương trình OCOP từ Trung ương đến địa phương.
- Xây dựng chính sách và khung pháp lý: Ban hành các văn bản pháp luật, chính sách hỗ trợ về vốn, khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại, đào tạo…
- Hướng dẫn và giám sát: Hướng dẫn các địa phương, chủ thể sản xuất triển khai chương trình OCOP, giám sát việc thực hiện và đánh giá chất lượng sản phẩm.
- Hỗ trợ nguồn lực: Cung cấp nguồn lực tài chính, kỹ thuật, thông tin và các nguồn lực khác để hỗ trợ chương trình OCOP.
Vai trò của chính quyền các cấp
Chính quyền các cấp đóng vai trò quản lý, điều hành và triển khai chương trình OCOP tại địa phương:
- Quản lý và điều hành dự án: Quản lý trực tiếp các bộ phận, cá nhân trong hệ thống tổ chức dự án OCOP cùng cấp.
- Ban hành và triển khai chính sách: Ban hành và triển khai các chính sách hỗ trợ của địa phương cho các đối tượng tham gia dự án.
- Phân bổ và điều tiết nguồn lực: Phân bổ và điều tiết nguồn lực tài chính, nhân lực và các nguồn lực khác cho chương trình OCOP tại địa phương.
- Tuyên truyền và vận động: Tuyên truyền về chương trình OCOP, vận động người dân, doanh nghiệp và các tổ chức tham gia.
- Tổ chức đánh giá và xếp hạng: Tổ chức đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP cấp huyện, chọn sản phẩm xuất sắc tham gia cấp tỉnh.
Vai trò của tổ chức chính trị, xã hội, ngành nghề
Các tổ chức chính trị – xã hội, ngành nghề có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và thúc đẩy chương trình OCOP:
- Hiệp hội doanh nghiệp: Tham gia xây dựng giá trị sản phẩm OCOP, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường, công nghệ và nguồn vốn.
- Liên minh Hợp tác xã: Xây dựng và phát triển hợp tác xã, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm OCOP.
- Hội Nông dân: Tuyên truyền, vận động hội viên nông dân tham gia chương trình OCOP, hỗ trợ nông dân nâng cao năng lực sản xuất và kinh doanh.
- Trường dạy nghề: Đào tạo nghề, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cho các chủ thể sản xuất OCOP.
Vai trò của người dân và tổ chức kinh tế
Người dân và các tổ chức kinh tế (hợp tác xã, doanh nghiệp, hộ kinh doanh) là chủ thể chính, trực tiếp sản xuất và kinh doanh sản phẩm OCOP:
- Xác định sản phẩm tiềm năng: Dựa trên lợi thế và tiềm năng của địa phương để lựa chọn sản phẩm OCOP phù hợp.
- Lập kế hoạch và triển khai sản xuất: Xây dựng kế hoạch sản xuất, đầu tư công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm: Đầu tư xây dựng thương hiệu, thiết kế mẫu mã bao bì, quảng bá sản phẩm trên thị trường.
- Tuân thủ tiêu chuẩn và quy định: Tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và các quy định của chương trình OCOP.
Hồ sơ và quy trình thẩm định sản phẩm OCOP
Hồ sơ đánh giá sản phẩm OCOP bao gồm:
- Phiếu đăng ký ý tưởng sản phẩm, đăng ký sản phẩm OCOP.
- Mẫu phương án kinh doanh và phương án kinh doanh sản phẩm OCOP.
- Mẫu sản phẩm OCOP.
- Sơ đồ cơ cấu tổ chức của chủ thể OCOP.
- Bản sao công chứng giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (nếu có).
- Các giấy tờ liên quan khác (chứng nhận chất lượng, an toàn thực phẩm…).
Quy trình đánh giá sản phẩm OCOP:
- Thẩm định cấp huyện: Hội đồng đánh giá cấp huyện đánh giá và xếp hạng sản phẩm OCOP.
- Đánh giá cấp tỉnh: Sản phẩm đạt hạng từ 3 sao trở lên ở cấp huyện sẽ được Hội đồng đánh giá cấp tỉnh đánh giá và xếp hạng.
- Đánh giá cấp Trung ương (nếu cần): Một số sản phẩm xuất sắc cấp tỉnh có thể được đề xuất đánh giá cấp Trung ương để đạt hạng 5 sao.
Quy trình đánh giá sản phẩm OCOP được thực hiện theo các tiêu chí và yêu cầu khắt khe, đảm bảo chất lượng và uy tín của sản phẩm.
Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ hơn về sản phẩm OCOP là gì và những thông tin liên quan đến chương trình OCOP. Đây là một chương trình ý nghĩa, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống người dân và bảo tồn văn hóa truyền thống Việt Nam. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với Chất Lượng Việt để được tư vấn chi tiết nhé!
