Van pinch (Pinch valve) hay còn được gọi là van ép, van nhúm, van chèn… là loại van công nghiệp được lắp đặt chủ yếu trong các hệ thống ống dẫn lưu chất, chủ yếu là các loại lưu chất dạng rắn, dạng bột, có nhiều tạp chất, có độ sệt nhão và có khả năng ăn mòn cao.
Cũng tương tự như van cổng, van cầu, van bướm, van bi, van pinch cũng thực hiện nhiệm vụ đóng mở để ngăn chặn, cho phép hoặc điều dòng chảy của lưu chất qua van. Tuy nhiên, thiết kế và cơ chế hoạt động của chúng có phần khác biệt, đồng thời các loại lưu chất mà chúng vận chuyển cũng khác biệt, không phải loại van nào cũng có thể thực hiện được.
Chức năng đóng mở của van được thực hiện thông qua màng van, được làm bằng các loại vật liệu có tính đàn hồi cao như cao su, được lắp đặt hai bên thành thân van. Khi hai màng cao su này được đẩy ra và ép chặt vào nhau, đường lưu thông của van sẽ đóng, ngăn chặn toàn bộ lưu chất không thể di chuyển qua van. Loại van này được sản xuất bằng nhiều loại vật liệu có độ chắc chắn cao như inox, gang, thép… Bên trong thân van được thiết kế khép kín, cách ly hoàn toàn lưu chất vận chuyển với môi trường bên ngoài, vừa ngăn chặn được tình trạng rò rỉ, vừa giúp giữ cho lưu chất luôn trong trạng thái sạch sẽ, không bị nhiễm bẩn, nhiễm khuẩn…
Ngày nay, van chèn được sử dụng rất nhiều để vận chuyển xi măng, cát, bột, bùn nhão, mảnh thủy tinh, nước thải, sợi đá, hóa chất… giúp quá trình sản xuất trở nên dễ dàng hơn, mang đến năng suất cao và tiết kiệm được nhiều chi phí thuê nhân công cho người sử dụng. Thân van thường được sản xuất bằng inox, gang, đồng thép. Đây là bộ phận quan trọng để cấu thành nên một điểm tựa vững chắc, chứa đựng và bảo vệ các bộ phận khác bên trong van. Thân van cách ly hoàn toàn lưu chất bên trong với môi trường bên ngoài, ngăn chặn tình trạng nhiễm khuẩn. Bên ngoài thân van được phủ một lớp epoxy cao cấp, bảo vệ tính thẩm mỹ và giữ van được sử dụng lâu dài, bền bỉ theo thời gian. Hai đầu thân van sẽ được thiết kế các chân ren hoặc mặt bích để thuận tiện cho quá trình kết nối thiết bị vào hệ thống. Nắp van được sản xuất bằng loại vật liệu tương đương với thân van. Nắp van nằm ở phía trên thân van, kết nối với thân van bằng bu lông, đinh vít… có chức năng đậy kín van pinch để tạo thành một thiết bị khép kín, cố định các bộ phận bên trong và ngăn chặn bụi bẩn có thể len lỏi vào trong, bảo vệ lưu chất không bị trào ngược ra ngoài trong quá trình vận chuyển. Nắp van có thể tháo lắp dễ dàng để kiểm tra, bảo dưỡng, sửa chữa khi cần thiết.
Màng van được làm bằng các loại vật liệu đàn hồi như EPDM, FPM, silicon, cao su tự nhiên… thực hiện nhiệm vụ đóng mở để ngăn chặn, cho phép hoặc điều tiết lưu lượng dòng chảy qua van hiệu quả. Màng van được chia thành 2 phần giống nhau ở hai bên thành thân van, có khả năng căng lên để chặn lại hoàn toàn cửa van, hoặc xẹp xuống lại để tạo khoảng trống cho lưu chất đi qua van. Màng van có tính chất sạch, không chứa nhiều tạp chất, không bị oxy hóa, không bị nhiễm bẩn khuẩn, không làm ảnh hưởng của chất lượng lưu chất khi đi qua van. Khả năng đóng kín tuyệt đối, không gây rò rỉ lưu chất khi van đang ở trạng thái đóng. Trục van được làm bằng inox hoặc thép có độ chịu lực tốt, giữ vai trò truyền lực. Trục van kết nối màng van và bộ phận điều khiển, tạo sự chuyển động liên kết giữa các bộ phận này. Trục van chịu được áp lực lớn, không bị gỉ sét hay ăn mòn bởi hóa chất. Bộ phận điều khiển có 3 hình thức vận hành chính: Tay quay (thủ công bằng cơ), điều khiển điện (tự động), điều khiển khí nén (tự động). Điều khiển bằng tay quay được sử dụng phổ biến nhất, có chi phí lắp đặt thấp, sử dụng dễ dàng mà không đòi hỏi chuyên môn cao. Điều khiển điện, điều khiển khí nén là những phương thức vận hành tự động bằng năng lượng thông qua bộ truyền động điện hoặc bộ truyền động khí nén, thích hợp với những hệ thống quy mô lớn, yêu cầu tự động hóa cao, chi phí lắp đặt cao hơn so với tay quay vô lăng.
Van pinch là loại van đóng mở, được vận hành chủ yếu bằng khí động và sự co giãn của màng cao su ở bên trong. Khi van đang ở trạng thái mở, màng cao su sẽ ép chặt hai bên thân van, tạo ra một khoảng trống cho phép lưu chất di chuyển qua van dễ dàng. Khi muốn thực hiện đóng van, người vận hành sẽ thực hiện quay tay quay hoặc cấp điện, mở ra lỗ khí được thiết kế trên thân van. Áp suất không khí sẽ theo lỗ khí này đi vào trong van, áp suất ngày càng cao sẽ làm cho màng van cao su ở hai bên thân van ngày càng phình to ra cho đến khi chúng ép chặt lại với nhau, chặn lại hoàn toàn đường lưu thông lưu chất là có thể hoàn thành. Van sẽ được mở ra bằng cách thực hiện quay tay quay hoặc bật điều khiển, lỗ khí sẽ được mở ra lần nữa, thoát toàn bộ áp suất trong thân van ra ngoài. Màng van không còn chịu áp lực sẽ xẹp xuống, mở ra cửa van.
