Pancreas (hay còn gọi là tuyến tụy) là một cơ quan thuộc hệ thống tiêu hóa và hệ thống nội tiết trong cơ thể người, nằm ở vùng bụng phía sau dạ dày, kéo dài từ vị trí này đến bụng trên bên trái gần lá lách. Pancreas ở người trưởng thành dài khoảng 12 – 15cm, hình thuỳ, đảm nhận đồng thời chức năng nội tiết (1%) và ngoại tiết tiêu hóa (99%).
Đối với chức năng nội tiết, pancreas thực hiện điều chỉnh lượng đường trong máu, sản xuất các hormone insulin, glucagon, somatostatin và polypeptide. Đối với chức năng ngoại tiết, pancreas đảm nhận tiết dịch tụy vào tá tràng thông qua ống tụy, có chứa bicarbonate, giúp trung hòa axit từ dạ dày vào tá tràng, ngoài ra còn có các enzyme tiêu hóa, giúp phân hủy carbohydrate, protein, chất béo trong thức ăn.
Pancreas là cơ quan thuộc hệ thống tiêu hóa và nội tiết, có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh lượng đường trong máu và hỗ trợ tiêu hóa.
Về mặt giải phẫu, pancreas gồm phần đầu, cổ, thân và đuôi, kéo dài từ bờ cong bên trong tá tràng, đầu bao quanh 2 mạch máu là động mạch và tĩnh mạch mạc treo tràng trên. Phần thân pancreas có chiều dài lớn nhất, trải dài phía sau dạ dày. Phần đuôi tiếp giáp với lá lách.
Pancreas có hai ống dẫn, một ống tụy chính và một ống tụy phụ (kích thước nhỏ hơn) đi qua thân tụy. Ống tụy chính nối với ống mật chủ, tạo thành bóng Vater (bóng gan tụy). Xung quanh bóng được bao quanh bởi cơ vòng Oddi. Hoạt động mở ống mật chủ thông với ống tụy chính được điều khiển bởi cơ vòng Boyden. Ống tụy phụ đi vào tá tràng thông qua các lỗ mở riêng biệt nằm trên lỗ mở ống tụy chính.
Cấu tạo giải phẫu của tuyến tụy khá phức tạp, bao gồm nhiều phần và ống dẫn khác nhau.
Pancreas đảm nhận nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể, bao gồm điều hòa đường huyết và hỗ trợ tiêu hóa thức ăn. Pancreas có chức năng duy trì mức đường huyết ổn định. Cụ thể, các tế bào nằm trong khắp pancreas có khả năng thực hiện hoạt động cân bằng nội môi. Khi lượng đường trong máu thấp, tế bào alpha tiết ra glucagon. Khi lượng đường trong máu tăng cao, tế bào beta tiết ra insulin để ổn định đường huyết. Ngoài ra, tế bào delta còn tiết somatostatin giúp điều hòa quá trình sản xuất insulin và glucagon.
Pancreas đóng một vai trò quan trọng trong hệ thống tiêu hóa, tiết ra một loại chất lỏng có chứa enzyme tiêu hóa để vận chuyển vào tá tràng (phần đầu tiên của ruột non nhận thức ăn từ dạ dày). Những enzyme này có khả năng phân hủy carbohydrate, protein và lipid (chất béo). Đây được gọi là vai trò ngoại tiết của tuyến tụy.
Viêm tụy cấp là một trong những bệnh lý nguy hiểm có thể xảy ra ở tuyến tụy.
Tuyến tụy cũng có thể gặp phải các bệnh lý đáng lo ngại như viêm tụy, ung thư tuyến tụy, bệnh tiểu đường và một số bệnh lý khác. Viêm tụy thường do sỏi mật hoặc thói quen lạm dụng rượu gây nên. Ung thư tuyến tụy là một căn bệnh nguy hiểm với tỷ lệ điều trị thành công thấp. Bệnh tiểu đường tuýp 1 là bệnh tự miễn, xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công và phá hủy các tế bào beta trong tuyến tụy, làm ức chế quá trình sản xuất insulin.
Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh là một trong những biện pháp quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe tuyến tụy. Để phòng ngừa các bệnh về tuyến tụy, cần hạn chế uống rượu, xây dựng chế độ ăn uống khoa học, tránh ăn thực phẩm nhiều chất béo, tập luyện thể dục thể thao thường xuyên, duy trì mức cân nặng ổn định, uống nhiều nước và bỏ hút thuốc lá.
