Trauma is elke gebeurtenis die een bedreiging vormt voor onze veiligheid en mogelijk ons leven of het leven van anderen in gevaar brengt. Het gevolg is dat iemand een hoge mate van emotionele, psychologische en fysieke nood ervaart, waardoor het normale functioneren in het dagelijks leven tijdelijk wordt verstoord.
Voorbeelden van traumatische ervaringen zijn natuurrampen, zoals bosbranden of overstromingen, getuige zijn van een gewapende overval, een ernstig auto-ongeluk meemaken, in een vliegtuig zitten dat een noodlanding moet maken of aangevallen worden.
Een traumatische ervaring kan een diepgaande invloed hebben op iemands geestelijke en lichamelijke gezondheid. Deze effecten kunnen zich op verschillende manieren manifesteren, van kleine gedragsveranderingen tot ernstigere psychische problemen.
De reactie op trauma hangt af van het type en de ernst van de traumatische gebeurtenis, eerdere relevante ervaringen of training, de mate van machteloosheid, de hoeveelheid beschikbare steun na het incident, andere huidige stressfactoren in het leven, persoonlijkheid, mate van natuurlijk herstel en eventuele eerdere traumatische ervaringen.
Veelvoorkomende reacties zijn: het gevoel alsof je in een staat van ‘hoge waakzaamheid’ bent en ‘op je hoede’ voor alles wat er kan gebeuren; je emotioneel verdoofd voelen, alsof je in een staat van ‘shock’ bent; emotioneel en prikkelbaar worden; je extreem moe en lusteloos voelen; je erg gespannen en/of angstig voelen; erg beschermend zijn tegenover anderen, inclusief familie en vrienden; een bepaalde plek niet willen verlaten uit angst voor ‘wat er kan gebeuren’; wisselen tussen deze reacties.
Deze reacties zijn normaal en in de meeste gevallen nemen ze af als onderdeel van het natuurlijke genezings- en herstelproces van het lichaam in de weken daarna. Als deze reacties echter aanhouden of aanzienlijk leed veroorzaken, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken.
Mentale reacties op trauma zijn onder meer: verminderde concentratie en geheugen; ongewenste gedachten over de gebeurtenis; herhaaldelijk delen van de gebeurtenis in gedachten afspelen; verwarring of desoriëntatie.
Emotionele reacties op trauma kunnen zijn: angst, bezorgdheid en paniek; shock – moeite hebben om te geloven wat er is gebeurd, je geïsoleerd en verward voelen; je verdoofd en geïsoleerd voelen; geen verbinding willen maken met anderen of je terugtrekken van de mensen om je heen; aanhoudende waakzaamheid – het gevoel dat het gevaar nog steeds aanwezig is of dat de gebeurtenis voortduurt; teleurstelling – nadat de crisis voorbij is, kan uitputting duidelijk worden. Emotionele reacties op de gebeurtenis worden gevoeld in de teleurstellingsfase en omvatten depressie, vermijding, schuldgevoelens, overgevoeligheid en teruggetrokkenheid.
Een traumatische ervaring kan leiden tot fysieke reacties, waaronder: vermoeidheid of uitputting; slaapstoornissen; misselijkheid, braken en duizeligheid; hoofdpijn; zweten; snelle hartslag.
Veelvoorkomende gedragsreacties op trauma zijn: het vermijden van herinneringen aan de gebeurtenis; je niet kunnen concentreren op iets anders dan wat er is gebeurd; jezelf onderdompelen in herstelgerelateerde activiteiten; verlies van normale dagelijkse routines; veranderingen in eetlust, zoals veel meer of veel minder eten; je toevlucht nemen tot middelen zoals alcohol, tabak en koffie; slaapproblemen.
Nadat de traumatische gebeurtenis voorbij is, merk je misschien dat je probeert te begrijpen wat er is gebeurd. Dit kan inhouden dat je nadenkt over hoe en waarom het is gebeurd, hoe en waarom jij erbij betrokken was, waarom je je zo voelt, of je emoties iets zeggen over wie je bent, of de ervaring je kijk op het leven heeft veranderd, en zo ja, hoe. Leren over en begrijpen wat er is gebeurd, is een belangrijk onderdeel van het genezingsproces.
Er zijn een aantal strategieën die iemand kunnen helpen bij het omgaan met traumatische reacties. Erken dat je een traumatische of angstaanjagende ervaring hebt gehad en dat je daarop zult reageren. Accepteer dat je je een tijdje niet jezelf zult voelen, maar dat het uiteindelijk voorbij zal gaan. Herinner jezelf er dagelijks aan dat jij de controle hebt – probeer niet boos of gefrustreerd te worden op jezelf als je niet alles zo goed of efficiënt kunt doen als normaal. Gebruik geen alcohol of drugs om je erdoorheen te helpen. Vermijd het nemen van grote beslissingen of grote veranderingen in je leven totdat je je beter voelt. Confronteer geleidelijk wat er is gebeurd – probeer het niet te vermijden. Houd je emoties niet opgesloten – praat met iemand die je kan steunen en begrijpen. Probeer je normale routine vast te houden en bezig te blijven. Probeer bepaalde plaatsen of activiteiten niet te veel te vermijden. Laat het trauma je leven niet beheersen, maar wees ook niet te ongeduldig om snel weer normaal te worden. Neem de tijd om te rusten als je je uitgeput voelt. Maak tijd voor regelmatige lichaamsbeweging – het helpt om je lichaam en geest te ontdoen van stress. Help je familie en vrienden om jou te helpen door ze te laten weten wat je nodig hebt, zoals tijd voor jezelf of iemand om mee te praten. Ontspan – gebruik ontspanningstechnieken zoals yoga, ademhalingsoefeningen of meditatie, of doe dingen waar je van geniet, zoals naar muziek luisteren of tuinieren. Uit je emoties wanneer ze zich voordoen – praat met iemand over je gevoelens of schrijf ze op. Wanneer het trauma herinneringen of emoties oproept, probeer ze dan onder ogen te zien. Denk erover na en zet ze dan opzij. Als het andere herinneringen uit het verleden oproept, probeer die dan gescheiden te houden van het huidige probleem en los ze apart op.
