Thị phi, vaak versimpeld tot “goed en kwaad” of “juist en onjuist”, impliceert een vertroebeling van de waarheid, waarbij feiten verdraaid worden en onwaarheden als feiten gepresenteerd worden.
Het woord thị phi roept associaties op met wrok, conflicten en zelfs heftige ruzies. Mensen proberen thị phi dan ook te vermijden. Veelgehoorde adviezen zijn: “Blijf weg van thị phi”, “veroorzaak geen thị phi” en “luister niet naar thị phi”. Hoe goed je intenties ook zijn, hoe tolerant en vergevingsgezind je ook bent, het is bijna onmogelijk om thị phi volledig te ontlopen. Zelfs op Facebook, een virtuele wereld, is thị phi alomtegenwoordig en leidt het tot pijnlijke gevolgen. Om thị phi te vermijden, zou je je wellicht moeten terugtrekken in een afgelegen hut, zoals de Vietnamese dichter Nguyễn Trải:
In mijn bamboehut, onder de pruimenbloesem, gaan de dagen voorbij,
Geen thị phi verstoort de rust van mijn woning.
Een Chinees gezegde luidt: “Weinig weten over de wereld brengt weinig zorgen, veel mensen kennen op veel plaatsen brengt veel thị phi”. Sommigen proberen daarom “verdriet te vermijden” door geen nieuws te lezen of tv te kijken om innerlijke rust te vinden. Het is echter onvermijdelijk dat meer sociale interactie leidt tot meer thị phi. Discussies zijn een typisch voorbeeld.
Twee fundamentele concepten in onze samenleving, van de prehistorie tot nu, zijn juist en onjuist. Maar wat juist en onjuist is, blijft een eindeloze discussie. De Vietnamese dichter Nguyễn Du schreef: “Thị phi tận thượn thiên nhiên sự” (Goed en kwaad zijn zaken van duizend jaren). Als persoon A vindt dat Z juist is, maar persoon B beweert dat Z onjuist is, wat is dan de waarheid? In het dagelijks leven is er geen absolute maatstaf. Als we persoon C vragen om te bemiddelen, en C is het eens met A, dan is Z juist. Maar is dat wel zo? Als C het eens is met B, dan is Z onjuist. Maar klopt dat wel? En wat als C het noch met A noch met B eens is?
Een oud gezegde luidt: “Het is makkelijker om ijzer in goud te veranderen dan om mensen te overtuigen thị phi te laten varen.” Ijzer in goud veranderen is een illusie, maar het is blijkbaar nog steeds makkelijker dan mensen te overtuigen om thị phi op te geven. Dit illustreert hoe moeilijk het is om thị phi los te laten, bijna onmogelijk. De uitspraak lijkt diepgaand, maar bevat een paradox. Mensen aansporen thị phi te vermijden is nobel, maar impliceert zelf deelname aan thị phi. Een vicieuze cirkel.
Hoewel thị phi veel verwarring en ellende veroorzaakt, wordt het in de Vietnamese taal op een ingenieuze en humane manier gebruikt. “Phải không” (letterlijk “moet niet”) verwijst naar sociale verplichtingen en gebruiken. Het is een prachtige vertaling van thị phi. Thị betekent juist, moet; phi betekent niet. De transformatie van thị phi naar phải không is fascinerend. Sociaal contact is essentieel. In een op etiquette gerichte samenleving zoals in Oost-Azië, worden sociale verplichtingen vaak uitgedrukt in de vorm van geschenken. Bruiloften, begrafenissen, bezoeken… al deze sociale gelegenheden worden samengevat als “phải không”, oftewel de bijbehorende financiële verplichtingen. Hoe meer kennissen je hebt, hoe meer “phải không” situaties je tegenkomt. Dit sluit perfect aan bij het gezegde: “Veel mensen kennen op veel plaatsen brengt veel thị phi”. Deze “thị phi” is in feite “phải không”.
Terwijl thị phi verwarring en ellende veroorzaakt, verrijkt phải không de sociale omgangsvormen. Het enige nadeel is dat deze mooie traditie onze vaak beperkte financiële middelen aantast!
