Hebzucht, haat en verblinding zijn de drie fundamentele vergiften in het boeddhisme, ook wel de Drie Gifstoffen genoemd. Ze vormen de wortel van al het lijden en ongeluk in het leven.
Hebzucht:
“Hebzucht” is een overmatige begeerte, een verlangen naar meer van wat men waardeert, zoals rijkdom, schoonheid, roem… Hebzucht kent geen grenzen, hoe meer het wordt bevredigd, hoe meer het verlangt. Hebzucht voor zichzelf, maar ook voor familie, land en maatschappij. Door hebzucht vechten en doden mensen elkaar. Hebzuchtige mensen zijn vaak jaloers op succesvolle mensen.
Als je hebzucht ervaart, moet je je geest cultiveren en “tevredenheid met weinig” beoefenen. Tevredenheid met weinig betekent weinig verlangen en weten wanneer je genoeg hebt. Mensen die tevreden zijn met weinig, leiden een eenvoudig, nobel en veilig leven omdat ze genoeg hebben aan wat ze hebben. Verminder hebzucht om “niet-gehechtheid” te bereiken. Niet-gehechtheid is de afwezigheid van hebzucht.
Er zijn vijf soorten verlangens die mensen het meest najagen: rijkdom, schoonheid, roem, eten en drinken, en slaap. Deze “vijf zintuiglijke genoegens” brengen in werkelijkheid weinig vreugde en veel lijden. De jacht naar rijkdom leidt tot hard werken en soms tot oneerlijke middelen om het te verkrijgen, en verlies ervan leidt tot lijden. Schoonheid is vergankelijk, de begeerte ernaar kan leiden tot bedrog en zonde. De jacht naar roem en macht vereist onderdanigheid en stress. Overmatig genieten van eten en drinken leidt tot ziekte, vermoeidheid en een korter leven. Te veel slaap maakt de geest traag. Deze vijf zintuiglijke genoegens zijn de oorzaken die mensen binden aan de cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte.
Er was eens een rijke man zonder kinderen die stierf en een enorm fortuin achterliet. De koning beval dat zijn bezittingen aan de schatkist zouden worden toegevoegd en bezocht de Boeddha. De koning vertelde de Boeddha over de gebeurtenis en merkte op dat hoewel de rijke man in de buurt van de Boeddha woonde, hij nooit een aalmoes aan hem had gegeven. De Boeddha vertelde toen over het vorige leven van de rijke man, waarin hij een goede daad had verricht door een offer te brengen aan een Boeddha, maar hij was gierig geweest en had ook een misdaad begaan door zijn neef te vermoorden om de erfenis van zijn broer te bemachtigen. De Boeddha leerde dat rijkdom en bezittingen alleen de dwaas schaden.
Haat:
“Haat” is woede, razernij, wrok en haat wanneer men niet tevreden is of zijn zin niet krijgt. Onvrede door belediging leidt tot wangedrag. Na de woede blijft wrok hangen en zoekt men naar wraak.
Haat ontstaat door gehechtheid aan “het zelf” of “het mijne”. Als iemand anders wordt uitgescholden of bekritiseerd, voelen we geen woede, maar als iemand ons of onze dierbaren beledigt of bekritiseert, of onze bezittingen beschadigt, voelen we ons meteen ongemakkelijk. Wanneer dit ongemak toeneemt, wordt het woede. Maar onthoud dat niemand in dit leven kritiek of beledigingen kan vermijden.
Cultiveer de geest om “niet-haat” te bereiken. Niet-haat is de afwezigheid van woede en wrok. Wezens worden door vele levens van wedergeboorte gekweld omdat ze hun haat niet kunnen overwinnen. Boeddha’s bereikten bevrijding door haat volledig uit te roeien. Het moeilijkste is om woede in de geest te elimineren. Als onze geest niet langer aan woede denkt, zal woede vanzelf niet meer oplaaien.
Verblinding:
“Verblinding” is onwetendheid, illusie, duisternis. Onwetende mensen zijn niet helderziend, ze kunnen niet goed redeneren en de waarheid niet begrijpen om goed van kwaad, voordeel van nadeel te onderscheiden… daarom begaan ze zondige daden die schadelijk zijn voor henzelf en anderen. Verblinding, onwetendheid wordt in de wereld “domheid” genoemd. Onwetendheid verduistert de geest, waardoor mensen de onzuiverheden die hen van binnenuit opeten niet kunnen zien, waardoor slechte gewoonten toenemen en mensen uiteindelijk tot een leven van zonde leiden. De Boeddha leerde dat onwetendheid de ergste onzuiverheid is. Verbreek de onwetendheid om een zuiver persoon te worden.
Men is meestal niet bang voor het opkomen van “hebzucht” en “haat”, maar wel voor trage zelfrealisatie, voor verblinding en onwetendheid. Als “hebzucht” en “haat” opkomen, maar we helder kunnen oordelen zonder verblinding, dan kunnen hebzucht en haat ons niets doen. Boeddhisten moeten hun verblinding elimineren en altijd helder van geest zijn, hun geest cultiveren om “niet-verblinding” te bereiken. Niet-verblinding is de afwezigheid van duisternis en illusie. Met wijsheid en inzicht kan men altijd de voor- en nadelen, het goede en het kwade van alle zaken beoordelen… Daardoor zullen daden rechtvaardig zijn, schade worden vermeden en zal er voordeel zijn voor zichzelf en anderen, zowel in het heden als in de toekomst.
