Ovariumcysten zijn een veelvoorkomende gynaecologische aandoening bij vrouwen, die kan voorkomen op elke leeftijd, van meisjes tot vrouwen in de menopauze. Zowel vrouwen die niet zwanger zijn als zwangere vrouwen kunnen ovariumcysten ontwikkelen. Ongeveer 5-10% van de vrouwelijke bevolking heeft ovariumcysten.
De eierstokken zijn de endocriene organen van de vrouw, die eicellen produceren voor bevruchting door sperma. Elke groei in de eierstokken creëert een ovariumcyste.
Een ovariumcyste kan een nieuwe groei zijn of een ophoping van vocht in de eierstok. Veel studies tonen aan dat vrouwen minstens één cyste zullen hebben in hun leven. De aandoening is verantwoordelijk voor ongeveer 3,6% van de gynaecologische aandoeningen, waarbij de meeste gevallen goedaardige cysten zijn die geen schade of symptomen veroorzaken.
Ovariumcysten worden in twee hoofdtypen verdeeld: functionele cysten en organische cysten.
Functionele cysten
Dit zijn cysten die ontstaan door een hormonale disbalans in de eierstokken, waarbij de anatomie van de eierstokken niet verandert. Er zijn drie soorten functionele cysten: follikelcysten, corpus luteumcysten en theca-luteïnecysten.
Follikelcysten zijn follikels die volgroeid zijn maar niet openbarsten en geen eisprong laten plaatsvinden. De cyste blijft groeien en kan tot 8 cm groot worden, waardoor de menstruatiecyclus van de vrouw vertraagt. Corpus luteumcysten worden gevormd doordat het corpus luteum zich normaal blijft ontwikkelen na de eisprong, waarna er cysten met dunne wanden ontstaan die gevuld zijn met vocht, wat pijn en bloedingen in het bekkengebied kan veroorzaken. Theca-luteïnecysten komen vaak voor bij patiënten met een mola-zwangerschap of een kiemceltumor.
Organische cysten
Bij deze cysten is er een verandering in het weefsel van de eierstokken, waardoor er een risico op kanker is. De vormen van organische cysten zijn onder andere: sereuze cystadenomen, dermoïdcysten, mucineuze cystadenomen en endometriomen.
Sereuze cystadenomen zijn de meest voorkomende vorm. Dit is een met vocht gevulde zak met dunne wanden die meestal goedaardig is. Als er echter veel bloedvaten op het oppervlak groeien of er knobbels op het oppervlak of in de cyste zitten, zijn dit tekenen van mogelijke kanker. Dermoïdcysten (teratomen) zijn het meest voorkomende type dermoïdcyste en vertegenwoordigen 25% van de ovariumcysten. Ze zijn meestal goedaardig en kunnen op elke leeftijd voorkomen. De wand van de cyste is opgebouwd als een huidlaag en bevat haar, botten, tanden, talgklieren… en kan gemakkelijk verdraaien. Mucineuze cystadenomen vertegenwoordigen 20% van de ovariumtumoren. Dit zijn cysten met veel lobben, waardoor ze groter zijn dan andere soorten cysten. De cyste bevat dik, geel slijm en is vaak gehecht aan omliggende organen. Endometriomen: baarmoederslijmvliesweefsel groeit op het oppervlak van de eierstokken, waardoor gezond eierstokweefsel wordt vernietigd. De cyste heeft dunne wanden, is gehecht aan omliggende weefsels en bevat chocoladekleurig bloed. De cyste veroorzaakt vaak pijn tijdens de menstruatie en kan door verklevingen de eileiders blokkeren, wat leidt tot onvruchtbaarheid.
Oorzaken van ovariumcysten zijn onder andere: zwangerschap, endometriose, infecties in het bekkengebied, een voorgeschiedenis van ovariumcysten en een familiegeschiedenis van ovariumcysten bij moeder of zus.
De tekenen van ovariumcysten zijn vaak stil en asymptomatisch. De meeste gevallen worden ontdekt tijdens een routine gynaecologisch onderzoek of tijdens een echografie. Symptomen die kunnen optreden wanneer de cyste groot is, zijn onder andere: pijn in het bekkengebied, de onderrug, ongemak, een opgeblazen gevoel, pijn tijdens geslachtsgemeenschap en onregelmatige menstruatie. In het geval van een snelgroeiende cyste, een opgezwollen buik met gewichtsverlies, verminderde eetlust en vermoeidheid, zijn dit tekenen die wijzen op kwaadaardigheid en moet onmiddellijk een arts worden geraadpleegd.
De diagnose van ovariumcysten wordt gesteld door een combinatie van klinisch en laboratoriumonderzoek. Klinische diagnose omvat het verzamelen van informatie over onregelmatige menstruatiecycli, pijn en ongemak in het bekkengebied, pijn tijdens geslachtsgemeenschap, moeite met plassen, urineretentie en constipatie. Laboratoriumdiagnostiek omvat echografie, CT-scan of MRI en tests om tumormarkers te detecteren.
