Gordelroos, ook wel herpes zoster genoemd, wordt veroorzaakt door een reactivatie van het varicella-zoster-virus (VZV), hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt. Na een waterpokkeninfectie blijft het virus sluimerend aanwezig in de zenuwknopen. Op een gegeven moment kan het virus weer actief worden en zich via de zenuwbanen naar de huid verplaatsen, waar het de pijnlijke huiduitslag veroorzaakt die kenmerkend is voor gordelroos.
De naam “gordelroos” verwijst naar de karakteristieke manier waarop de huiduitslag zich vaak als een band of gordel rond het lichaam manifesteert. De uitslag bevindt zich meestal aan één kant van het lichaam en volgt het verloop van een specifieke zenuw.
Iedereen die waterpokken heeft gehad of gevaccineerd is tegen waterpokken, kan gordelroos krijgen. Ouderen, mensen met kanker of HIV, en mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, hebben een verzwakt immuunsysteem en lopen daardoor een groter risico op gordelroos. De meeste mensen die gordelroos krijgen, zijn echter gezond. Bij een goed functionerend immuunsysteem zijn specifieke tests meestal niet nodig.
De eerste symptomen van gordelroos zijn vaak een brandende pijn aan één kant van het lichaam, gevolgd door blaasjes.
Gordelroos treft meestal de helft van het lichaam, bijvoorbeeld de helft van het gezicht, het voorhoofd, de romp of een ledemaat. Voordat de huiduitslag verschijnt, ervaart men vaak een branderig of tintelend gevoel. Na één tot twee dagen ontstaat er een rode plek met kleine, met vocht gevulde blaasjes die in groepjes bij elkaar zitten. In het begin is het vocht helder, maar later wordt het troebel. Na enkele dagen kunnen er meer blaasjes ontstaan op andere delen van het lichaam, maar altijd aan dezelfde kant.
Binnen enkele dagen drogen de blaasjes in en vormen korstjes, die uiteindelijk afvallen en witte of donkere littekens achterlaten, of helemaal geen littekens. Gemiddeld duurt het één tot twee weken voordat gordelroos genezen is. Na genezing kan er nog enkele dagen lichte pijn aanhouden. Bij ouderen, met een zwakker immuunsysteem, kan de pijn na genezing van de huid langer aanhouden doordat de onderliggende zenuw ontstoken blijft. Dit kan leiden tot chronische pijn die moeilijk te behandelen is.
Gordelroos in het gezicht kan gevaarlijker zijn en complicaties veroorzaken zoals aangezichtsverlamming, een scheve mond, ontsteking van het hoornvlies of bindvlies (wat kan leiden tot blindheid of slechtziendheid), en gevoelsstoornissen in de tong of het oor. Tijdens een gordelroosinfectie kunnen de lymfeklieren in de buurt van de uitslag opzwellen. Deze zwelling verdwijnt meestal voordat de huid genezen is.
De behandeling van gordelroos moet gebeuren onder begeleiding van een arts.
De precieze oorzaak van gordelroos is onbekend. Wel zijn er een aantal factoren die het risico op gordelroos kunnen verhogen, zoals stress, vermoeidheid, een verzwakt immuunsysteem, kanker, bestraling en beschadiging van de huid. Risicofactoren voor gordelroos zijn: ouder dan 50 jaar, een verzwakt immuunsysteem door bijvoorbeeld HIV/AIDS of kanker, behandeling tegen kanker (chemotherapie of bestraling), en het gebruik van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken.
Mogelijke complicaties van gordelroos zijn: postherpetische neuralgie (chronische pijn na gordelroos), verminderd gezichtsvermogen, neurologische aandoeningen en huidinfecties. De behandeling van gordelroos bestaat voornamelijk uit medicijnen. Daarnaast is goede zelfzorg belangrijk voor een effectieve behandeling. Antivirale medicijnen kunnen de ernst en duur van de infectie verminderen. Een snelle behandeling kan de ziekte milder en korter maken en het risico op postherpetische neuralgie halveren.
Preventie van gordelroos omvat: contact met besmette personen vermijden, risicofactoren vermijden, alcohol- en tabaksgebruik beperken, een gezonde voeding volgen en voldoende rust nemen.
