Gordelroos, ook wel zona genoemd, is een pijnlijke huiduitslag die wordt veroorzaakt door de reactivatie van het varicella-zoster-virus (VZV) – hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt. Na een waterpokkeninfectie blijft het virus sluimerend aanwezig in de zenuwknopen. Wanneer het virus opnieuw actief wordt, kan het gordelroos veroorzaken. De uitslag kan overal op het lichaam voorkomen.
De ziekte begint meestal plotseling en acuut, en is over het algemeen niet levensbedreigend. Echter, zonder tijdige behandeling kan gordelroos leiden tot ernstige complicaties, met name bij ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
De Engelse naam voor gordelroos, “shingles”, is afgeleid van het Latijn en Frans en betekent “gordel”. Dit verwijst naar de karakteristieke manier waarop de huiduitslag zich verspreidt in een bandvormig patroon. Deze banden bevinden zich meestal aan één kant van het lichaam en volgen het verloop van de aangetaste sensorische zenuwen.
Iedereen die waterpokken heeft gehad of is gevaccineerd tegen waterpokken, loopt het risico op gordelroos. Ouderen, mensen met kanker of HIV, en mensen die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, hebben een verhoogd risico vanwege een verzwakt immuunsysteem.
Gordelroos verschijnt meestal aan één kant van het lichaam en volgt het verloop van een zenuw.
Gordelroos manifesteert zich meestal aan één kant van het lichaam, bijvoorbeeld de helft van het gezicht, het voorhoofd, de romp of een ledemaat. Voordat de uitslag verschijnt, ervaart de patiënt vaak een branderig of tintelend gevoel op de betreffende plek. Na één tot twee dagen ontstaat er een rode huiduitslag met blaasjes die in groepjes bij elkaar zitten. De blaasjes zijn eerst gevuld met helder vocht, maar worden later troebel. Na enkele dagen kunnen er meer aangetaste gebieden ontstaan aan dezelfde kant van het lichaam.
Na een paar dagen drogen de blaasjes in, vormen korstjes en genezen uiteindelijk met of zonder littekenvorming. Gemiddeld duurt het één tot twee weken voordat de ziekte is genezen. Na genezing kan er nog enkele dagen lichte pijn aanhouden. Bij ouderen, met een verminderde weerstand, kan de zenuwpijn echter aanhouden, zelfs nadat de huiduitslag is genezen. Dit kan leiden tot chronische pijn die moeilijk te behandelen is. Gordelroos in het gezicht is vaak ernstiger en kan leiden tot gezichtsverlamming, een scheve mond, ontsteking van het hoornvlies of bindvlies (met blindheid of slechtziendheid als gevolg), en gevoelsstoornissen in de tong of het oor.
Afbeelding van de karakteristieke blaasjes bij gordelroos. Blaasjes bij gordelroos
De oorzaak van gordelroos is de reactivatie van het VZV-virus. Hoewel de precieze oorzaak van de reactivatie onbekend is, zijn er wel een aantal factoren die het risico op gordelroos verhogen, zoals: stress, vermoeidheid, een verzwakt immuunsysteem (door ouderdom, ziekte of medicatie), kanker, bestraling en huidbeschadiging.
De behandeling van gordelroos bestaat voornamelijk uit antivirale medicatie om de virusaanval te remmen en de duur van de ziekte te verkorten. Tijdige behandeling kan de kans op postherpetische neuralgie (chronische zenuwpijn) verkleinen. Daarnaast is thuiszorg belangrijk, zoals het koelen van de uitslag met natte kompressen om de blaasjes sneller te laten indrogen, lichte lichaamsbeweging en ontspannende activiteiten om het ongemak te verminderen.
Preventie van gordelroos omvat: het vermijden van contact met mensen met gordelroos, het vermijden van risicofactoren zoals infecties, intoxicatie, stofwisselingsstoornissen, bloedziekten, het beperken van alcohol- en tabaksgebruik, een gezonde voeding, voldoende rust en ontspanning om stress en vermoeidheid te verminderen. Er is een vaccin beschikbaar tegen gordelroos; raadpleeg uw arts voor meer informatie.
