Lòng trắc ẩn (compassion) là khả năng cảm nhận và quan tâm của một người đến nỗi khổ, sự đau đớn của người khác. Một người có lòng trắc ẩn thường biết cách thấu hiểu, sẻ chia và có hành động nhằm giảm bớt khổ đau cho người khác. Lòng trắc ẩn không chỉ đơn thuần là sự thương hại hay đồng cảm, mà còn là sự kết nối sâu sắc giữa con người với con người, dựa trên sự hiểu biết và chia sẻ những trải nghiệm đau khổ.
Lòng trắc ẩn được thể hiện qua việc chúng ta sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ và giúp đỡ những người đang gặp khó khăn. Nó có thể được biểu hiện qua những hành động nhỏ như một lời an ủi, một cái ôm, một sự giúp đỡ vật chất, hay những hành động lớn hơn như tham gia các hoạt động từ thiện, tình nguyện.
“Lòng trắc ẩn là nhìn bằng mắt của người khác, lắng nghe bằng tai của người khác và cảm nhận bằng trái tim của người khác”, bác sĩ tâm lý học nổi tiếng Alfred Adler (Áo) từng nói. Câu nói này nhấn mạnh sự cần thiết của việc đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu và chia sẻ nỗi đau của họ. Lòng trắc ẩn đòi hỏi chúng ta phải vượt qua những định kiến, phán xét và tập trung vào việc kết nối với con người bên trong.
Không chỉ dừng lại ở mối quan hệ giữa người với người, lòng trắc ẩn còn mở rộng tới cách chúng ta ứng xử với động vật, môi trường và thế giới xung quanh. Việc đối xử tử tế và tôn trọng với tất cả các sinh vật sống và môi trường tự nhiên đều là biểu hiện của lòng trắc ẩn. Trong hầu hết nền văn hóa và tôn giáo, lòng trắc ẩn được coi là một giá trị đạo đức cao quý, khuyến khích mỗi cá nhân thực hành đức tính này trong cuộc sống hàng ngày.
Trong trường học, lòng trắc ẩn thường được đề cao và chú trọng vun đắp cho từng học sinh. Một ngôi trường lý tưởng để phát triển lòng trắc ẩn là nơi học sinh được học tập an toàn, được chấp nhận và cảm thông. Học sinh được khuyến khích mở lòng và thể hiện sự quan tâm đến bạn bè.
Có thể thông qua các hoạt động nhóm và dự án cộng đồng, khuyến khích học sinh làm việc cùng nhau và phát triển khả năng thấu hiểu cũng như quan tâm đến người khác. Việc tham gia vào các hoạt động xã hội, từ thiện giúp học sinh trải nghiệm thực tế và hiểu rõ hơn về giá trị của lòng trắc ẩn. Học sinh có thể trực tiếp giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, từ đó cảm nhận được niềm vui và ý nghĩa của việc cho đi.
Ở những lứa tuổi nhỏ, việc cho các em tiếp xúc với các câu chuyện về lòng trắc ẩn, từ sách, phim, sẽ tạo ra công cụ mạnh mẽ để dạy bài học về sự quan tâm. Ở những lứa tuổi lớn hơn, giáo viên có thể tổ chức các buổi thảo luận, nơi học sinh có thể chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của mình, cũng như suy ngẫm về một hiện tượng, sự kiện liên quan đến lòng trắc ẩn. Họ cũng học cách áp dụng bài học vào đời sống hàng ngày.
Khi dạy con, có lẽ không có gì hiệu quả bằng cách làm gương. Trẻ em luôn học hỏi từ những gì chúng quan sát hàng ngày. Khi cha mẹ thể hiện lòng trắc ẩn trong các mối quan hệ hàng ngày của mình, con cái sẽ học được giá trị của việc quan tâm và thấu hiểu. Có thể đó chỉ là những hành động cực kỳ đơn giản, như việc giúp đỡ hàng xóm, thể hiện lòng biết ơn hay thậm chí là cách chúng ta xử lý tình huống tham gia giao thông một cách lịch thiệp.
Hãy khuyến khích con đọc sách. Hiện đang có rất nhiều sách được viết với mục đích giáo dục lòng trắc ẩn cho trẻ. Qua các câu chuyện và nhân vật này, trẻ không chỉ học được về thế giới xung quanh mà còn được khuyến khích suy nghĩ về cảm xúc và hành động của bản thân và người khác. Và tất nhiên con sẽ phải thực hành, càng nhiều càng tốt. Hãy khuyến khích con bắt đầu từ những việc nhỏ như làm những việc tốt để giúp đỡ người xung quanh hàng ngày từ những người trong nhà đến bạn bè trong lớp.
