Rau cài răng lược (hay nhau cài răng lược) là một biến chứng sản khoa nguy hiểm, không chỉ đe dọa sức khỏe của mẹ mà còn ảnh hưởng đến tính mạng của cả mẹ và bé. Tình trạng này ngày càng phổ biến do sự gia tăng của các yếu tố nguy cơ, đặc biệt là tỷ lệ sinh mổ lấy thai theo chỉ định và theo yêu cầu.
Rau Cài Răng Lược Là Gì? Định Nghĩa Y Khoa
Rau cài răng lược, tên khoa học là Placenta Accreta, là tình trạng một phần hoặc toàn bộ bánh nhau xâm lấn và không thể tách rời khỏi thành tử cung sau khi sinh nở. Thông thường, bánh nhau sẽ bong ra khỏi thành tử cung sau sinh và được đẩy ra ngoài.
Tuy nhiên, khi bị rau cài răng lược, bánh nhau bám chặt vào cơ tử cung, thậm chí xâm lấn sang các cơ quan lân cận. Điều này gây ra băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu phẫu, thậm chí tử vong ở sản phụ.
Từ những năm 1970-1980, tỷ lệ mắc rau cài răng lược là 1/2.510 đến 1/4.017. Đến những năm 1982-2002, tỷ lệ này tăng lên 1/533. Sự gia tăng này là do thay đổi các yếu tố nguy cơ, đáng chú ý nhất là việc sinh mổ lấy thai ngày càng phổ biến.
Phân Loại Rau Cài Răng Lược Theo Mức Độ Xâm Lấn
Dựa vào mức độ xâm lấn của bánh nhau, rau cài răng lược được chia thành 3 thể chính:
- Thể Accreta: Bánh nhau bám trực tiếp trên bề mặt tử cung (75% trường hợp).
- Thể Increta: Bánh nhau xâm nhập sâu bên trong thành tử cung nhưng chưa qua lớp thanh mạc tử cung (15% trường hợp).
- Thể Percreta: Bánh nhau xâm lấn xuyên qua cơ tử cung vào lớp thanh mạc, thậm chí xâm lấn sang các cơ quan lân cận như ruột, bàng quang (5% trường hợp, nghiêm trọng nhất).
Nguyên Nhân Gây Ra Rau Cài Răng Lược
Nguyên nhân chính xác gây rau cài răng lược vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, phần lớn sản phụ gặp tình trạng này đều có vết sẹo trên thành tử cung do phẫu thuật mổ lấy thai hoặc bóc nhân xơ tử cung.
Ngoài ra, tiền sử sinh mổ lấy thai hoặc rau tiền đạo cũng làm tăng nguy cơ rau cài răng lược. Sinh mổ làm tăng nguy cơ bánh nhau không thể tự động tách khỏi thành tử cung. Sản phụ có tiền căn vết mổ càng nhiều, nguy cơ gặp tình trạng này càng lớn (trên 60% trường hợp mắc là ở sản phụ có vết mổ cũ 3 lần trở lên). Khoảng 5-10% trường hợp mắc bệnh là ở sản phụ bị rau tiền đạo.
Ai Có Nguy Cơ Bị Rau Cài Răng Lược?
Một số yếu tố nguy cơ khiến sản phụ dễ mắc rau cài răng lược gồm:
- Rau tiền đạo: 1-5% trường hợp rau tiền đạo không kèm vết mổ cũ trên thân tử cung có nguy cơ tiến triển thành rau cài răng lược.
- Vết mổ cũ trên thân tử cung: Rau tiền đạo kèm theo vết mổ cũ trên thân tử cung sẽ làm tăng nguy cơ rau cài răng lược theo số lần mổ.
- Tiền căn phẫu thuật hoặc nạo hút trong buồng tử cung: Đây là nguyên nhân tác động trực tiếp đến tử cung gây vết sẹo, làm yếu tử cung, ảnh hưởng đến việc mang thai.
Triệu Chứng Của Rau Cài Răng Lược
Rau cài răng lược thường không có triệu chứng rõ ràng. Chỉ vào những tháng cuối thai kỳ (tam cá nguyệt thứ ba) xuất hiện tình trạng xuất huyết âm đạo bất thường mới phát hiện ra.
Tuy nhiên, với sự phát triển của máy siêu âm hiện đại, tình trạng này có thể được phát hiện sớm. Vì vậy, mẹ bầu cần tuân thủ lịch khám thai đều đặn theo chỉ định của bác sĩ, theo dõi thai kỳ chặt chẽ để phát hiện sớm và can thiệp hiệu quả.
Rau Cài Răng Lược Có Nguy Hiểm Không? Biến Chứng
Rau cài răng lược rất nguy hiểm, gây nhiều biến chứng đe dọa tính mạng mẹ bầu và thai nhi. Bánh nhau không thể tự động tách ra sau sinh gây chảy máu không cầm, dẫn đến:
- Băng huyết sau sinh: Cần truyền máu, thậm chí đe dọa tính mạng mẹ bầu.
- Nhiễm trùng sau sinh: Do sót nhau.
- Sinh non: Do mẹ bầu xuất huyết nhiều khi thai nhi còn non tháng, gây ra các hệ lụy của việc sinh non như suy hô hấp, nhiễm trùng, vàng da, khó nuôi,… thậm chí tử vong.
Trường hợp rau cài răng lược xâm lấn đến bàng quang hoặc trực tràng, đôi khi buộc phải cắt bỏ một phần bàng quang hoặc trực tràng mới cầm máu được. Nhiều trường hợp phải cắt bỏ tử cung, ảnh hưởng đến thiên chức mang thai và làm mẹ của người phụ nữ.
Phương Pháp Chẩn Đoán Rau Cài Răng Lược
Với sự phát triển của y học hiện đại và máy móc tối tân, rau cài răng lược có thể được phát hiện sớm và chẩn đoán chính xác ngay trong thai kỳ. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:
- Siêu âm: Phát hiện sớm tình trạng rau cài răng lược cũng như mức độ tiến triển nguy hiểm.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Trong trường hợp siêu âm không phù hợp, bác sĩ sẽ chỉ định mẹ bầu chụp MRI để cho kết quả chẩn đoán chính xác nhất.
Tuy nhiên, nhiều trường hợp phải đến khi kết thúc cuộc sinh nở, không thấy bánh nhau bong tự nhiên mới có thể chẩn đoán chính xác tình trạng rau cài răng lược.
Cách Xử Lý Rau Cài Răng Lược
Tùy vào tình trạng sức khỏe của mẹ bầu, vị trí của bánh nhau, mức độ xâm lấn của bánh nhau vào thành tử cung… mà bác sĩ sẽ có tư vấn và chỉ định cách xử lý phù hợp.
1. Trường Hợp Chẩn Đoán Rau Cài Răng Lược Chủ Động Trước Sinh
- Nếu bánh nhau bám quá sâu, quá chặt và xâm lấn đến các cơ quan lân cận như ruột, bàng quang, bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai và có thể cắt tử cung để cầm máu.
- Nếu nhau có mức độ xâm lấn nhẹ, bác sĩ sẽ chỉ định mổ lấy thai và bóc tách phần nhau thai đã bong. Phần bánh nhau còn sót lại trong tử cung sẽ sử dụng thuốc để làm thoái triển.
2. Trường Hợp Chẩn Đoán Rau Cài Răng Lược Sau Khi Sinh
Sau khi em bé chào đời mà bánh nhau không tự động bong ra, các bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán. Dựa vào mức độ bám của bánh nhau cũng như tình trạng sức khỏe của mẹ bầu mà bác sĩ sẽ có chỉ định cách xử lý cụ thể.
- Trường hợp bánh nhau xâm lấn sâu, lan sang các cơ quan lân cận, bác sĩ có thể chỉ định cắt bỏ một phần các cơ quan đó. Nhiều trường hợp buộc phải cắt bỏ tử cung để đảm bảo tính mạng của mẹ bầu.
Cách Phòng Tránh Rau Cài Răng Lược
Để phòng ngừa rau cài răng lược, mẹ bầu cần:
- Lập kế hoạch sinh nở phù hợp, khoảng cách giữa các lần mang thai phù hợp, hạn chế tối đa việc sinh mổ.
- Hạn chế việc nạo phá thai hoặc phẫu thuật trên tử cung.
- Khám thai định kỳ theo chỉ định của bác sĩ để được theo dõi thai kỳ chặt chẽ.
- Sinh ngả âm đạo thay vì sinh mổ nếu không có chỉ định mổ lấy thai của bác sĩ.
- Tuân thủ khoảng cách giữa hai lần sinh tối thiểu là 2 năm tính từ lúc có can thiệp tử cung lần đầu tiên nếu buộc phải sinh mổ.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo, tỷ lệ mổ lấy thai chỉ nên giới hạn dưới mức 15% để tránh gây các tai biến nguy hiểm cho mẹ bầu và thai nhi. Mẹ bầu có vết mổ cũ cần trang bị kiến thức chăm sóc và theo dõi thai kỳ. Cảnh giác với những triệu chứng bất thường khi mang thai như đau bụng âm ỉ, xuất huyết âm đạo, có cơn gò tử cung để đến bệnh viện kiểm tra ngay lập tức.
