“Hằng hà sa số” là một thành ngữ quen thuộc trong tiếng Việt, thường được sử dụng để chỉ số lượng vô cùng lớn, không thể đếm xuể. Vậy cụ thể “Hằng Hà Sa Số Là Gì”? Nguồn gốc và ý nghĩa của thành ngữ này ra sao?
Thành ngữ “hằng hà sa số” bắt nguồn từ tiếng Phạn, có nghĩa là “nhiều như số cát sông Hằng”. Sông Hằng (Hằng Hà – 恆河) là một con sông lớn và linh thiêng ở Nam Á, bắt nguồn từ dãy Himalaya, chảy qua Ấn Độ và Bangladesh. Đối với người Ấn Độ, sông Hằng được coi là thánh hà, nơi mang đến sự sống và phước lành. Do đó, số cát trên sông Hằng được xem là vô cùng lớn, biểu trưng cho sự vô tận, không thể đo đếm. Trong Phật giáo, “hằng hà sa số” thường được sử dụng để ví von số lượng các thế giới, chúng sinh, hoặc công đức.
“Hằng hà sa số” là một thành ngữ Hán Việt, được cấu thành từ “Hằng Hà” (恆河) – sông Hằng và “sa số” (沙數) – số cát. Thành ngữ này không phải là từ láy mà là một cách nói rút gọn của “Hằng Hà sa số”, nghĩa là số lượng nhiều như cát sông Hằng.
Trong kinh điển Phật giáo, cụm từ “Hằng hà sa số” xuất hiện nhiều lần, điển hình là trong “Kim Cương Kinh”. Kinh này dùng hình ảnh “bảy loại châu báu chất đầy Hằng hà sa số tam thiên đại thiên thế giới” để minh họa cho sự bố thí vô lượng. Điều này càng khẳng định ý nghĩa “vô số, không thể đếm được” của thành ngữ “hằng hà sa số”.
Không chỉ trong Phật giáo, thành ngữ “hằng hà sa số” còn được sử dụng rộng rãi trong văn học và đời sống hằng ngày của người Việt. Tuy nhiên, cần lưu ý phân biệt nghĩa của “hằng hà” trong thành ngữ này với nghĩa của nó khi được dùng riêng. Khi đứng độc lập, “Hằng Hà” đơn giản chỉ là tên một con sông. Còn trong “hằng hà sa số”, “Hằng Hà” mang ý nghĩa biểu trưng cho số lượng khổng lồ, vô tận.
Thành ngữ “hà sa” (河沙), mặc dù có nguồn gốc từ tiếng Hán, nhưng không được sử dụng độc lập trong tiếng Việt. Nó chỉ xuất hiện trong thành ngữ “phúc đẳng hà sa” (福等河沙), có nghĩa là phúc đức nhiều như cát sông Hằng.
