Nếu có dịp đến Nhật Bản, bạn có thể bắt gặp hình ảnh những cô gái Nhật mặc Kimono lộng lẫy, trang điểm phấn nền dày màu trắng với son môi đỏ quyến rũ, viền mắt đỏ và đen đầy bí ẩn. Bạn tự hỏi, đó có phải là một Geisha không, và Geisha Là Gì? Hãy cùng khám phá nghệ thuật độc đáo này của xứ sở hoa anh đào.
I. GEISHA LÀ GÌ? MAIKO LÀ GÌ?
Geisha (tiếng Nhật: 芸者 – Nghệ giả), mang ý nghĩa “con người của nghệ thuật” là một từ dùng để chỉ các nghệ sĩ tài năng về ca múa nhạc truyền thống tại Nhật Bản. Đây được xem là một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của xứ Phù Tang.
Vậy Maiko là gì? Maiko được hiểu là một Geisha đang trong giai đoạn tập sự, thường ở độ tuổi từ 15 đến 20 tuổi. Các Maiko sẽ được các Geisha đàn chị dày dặn kinh nghiệm dìu dắt và hướng dẫn cho đến khi đủ khả năng hành nghề độc lập.
Để trở thành một nghệ nhân Geisha thực thụ, một cô gái trẻ phải trải qua quá trình đào tạo nghiêm ngặt và công phu trong nhiều năm, rèn luyện nhuần nhuyễn các kỹ năng cầm, kỳ, thi, họa cùng nhiều môn nghệ thuật khác.
Sứ mệnh cao cả của Geisha là thể hiện những nét đẹp tinh túy trong văn hóa truyền thống của đất nước Nhật Bản thông qua các buổi biểu diễn đàn hát, vũ đạo uyển chuyển, nghệ thuật hầu rượu tinh tế và tài trò chuyện duyên dáng, thu hút khách.
Tuy nhiên…
…chính vì sự đa tài và tính chất đặc biệt của công việc này mà đôi khi dẫn đến những hiểu lầm và nhận định sai lệch về nghề Geisha trong xã hội hiện đại.
Trong công việc, Geisha có thể sử dụng những hành động mang tính tán tỉnh, trêu chọc khách hàng. Nhưng một nguyên tắc tối quan trọng mà mọi Geisha đều phải tuân thủ, đó là họ tuyệt đối không bán dâm. Câu nói “Mãi nghệ, không mãi dâm” là kim chỉ nam cho đạo đức nghề nghiệp của Geisha.
Câu nói này khẳng định Geisha là một nghề chân chính, đáng được tôn trọng, và có sứ mệnh cao cả là truyền tải những giá trị văn hóa đặc sắc, tinh túy của người Nhật đến với thế giới.
Nhiều người lầm tưởng Geisha là gái làng chơi, bởi công việc của họ là mua vui và phục vụ giới quý ông. Nhưng khi hiểu rõ hơn về Geisha, ta nhận ra họ không phải là những kỹ nữ thông thường.
Trong tiếng Nhật, chữ “Geisha” có chữ “gei” mang ý nghĩa “nghệ thuật”. Để trở thành một Geisha, các cô gái phải trải qua khóa huấn luyện nghiêm khắc từ khi còn rất nhỏ. Không chỉ cần có nhan sắc, một Geisha còn được đào tạo bài bản về mọi mặt, từ đi đứng, nói năng, cách pha trà, cử chỉ, động tác giao tiếp, đến kiến thức văn hóa, nghệ thuật.
Khách tìm đến Geisha tại các quán trà đạo hoặc nhà hàng truyền thống không chỉ để giải trí mà còn để trò chuyện, thưởng thức nghệ thuật và tận hưởng không gian văn hóa độc đáo.
Hầu hết khách hàng của Geisha đều thuộc tầng lớp danh giá, thượng lưu trong xã hội. Để phục vụ chu đáo cho những vị khách đặc biệt này, các Geisha phải thành thạo nhiều kỹ năng cần thiết như: chơi nhạc cụ Shamisen (một loại đàn truyền thống của Nhật Bản), ca hát, múa, mặc Kimono đúng chuẩn mực, và tinh tế trong giao tiếp, ứng xử.
II. GEISHA LÀ NGHỀ CHỈ DÀNH CHO NỮ? CÓ GEISHA NAM KHÔNG?
Câu trả lời là có!
Bên cạnh Geisha nữ, nghề Geisha nam cũng đã xuất hiện từ thế kỷ 13, với vai trò ban đầu là ca hát và nhảy múa phục vụ các lãnh chúa phong kiến hoặc tầng lớp thượng lưu quý tộc.
Các Geisha nam cũng được đào tạo đầy đủ các kỹ năng cần thiết tương tự như Geisha nữ, bao gồm đàn hát, trà đạo, múa, và nghệ thuật trò chuyện. Đến thế kỷ 16, Geisha nam chính thức được gọi với tên riêng là “taikomochi”. Xét về vai vế và vị trí trong xã hội, họ hoàn toàn ngang hàng với các Geisha nữ.
Ngày nay, nghề Geisha nam vẫn tồn tại và phát triển, phục vụ đa dạng đối tượng khách hàng, từ những quý bà, quý cô muốn tìm người tâm sự, chia sẻ, đến cả những người đàn ông đồng tính.
Roland là một trong những Geisha nam nổi tiếng nhất Nhật Bản hiện nay. Anh có cuộc sống giàu có, xa hoa như một ông hoàng nhờ vào nghề Geisha. Thậm chí, Roland từng kiếm được 10 triệu yên (hơn 2 tỷ đồng Việt Nam) chỉ trong 3 tiếng đồng hồ vào ngày sinh nhật của mình.
III. NHỮNG BỘ PHIM VÀ TÁC PHẨM VĂN HỌC CUỐN HÚT VỀ GEISHA
1. Memoirs of a Geisha (Hồi ức của một Geisha) – Tiểu thuyết và Phim
Memoirs of a Geisha (Hồi ức của một Geisha) là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng toàn cầu của nhà văn Arthur Golden, xuất bản năm 1997. Cuốn sách kể về câu chuyện có thật của một Geisha sống ở Kyoto, Nhật Bản vào thời Thế chiến thứ hai.
Truyện xoay quanh cuộc đời của cô bé Chiyo Sakamoto, từ năm 9 tuổi đã bị bán vào một nhà Geisha ở quận Gion, Kyoto. Với vẻ ngoài xinh xắn và đôi mắt xám đặc biệt, Chiyo bị đối xử tồi tệ bởi Hatsumomo, một Geisha xinh đẹp và đầy ganh tỵ trong cùng nhà.
Chiyo phải đối mặt với vô vàn khó khăn, cạm bẫy và sự hãm hại từ Hatsumomo và những người xung quanh để dập tắt ước mơ trở thành Geisha của cô. Tuy nhiên, Chiyo vẫn kiên trì, không bỏ cuộc, cho đến một ngày cơ hội đã mỉm cười với cô bé…
2. The Geisha House (Ngôi nhà Geisha) – Phim
Nội dung phim kể về cô gái trẻ Toriko, người trở thành tạp vụ trong một ngôi nhà Geisha và được huấn luyện các kỹ năng cần thiết để trở thành một Maiko (Geisha tập sự).
Bộ phim khắc họa chân thực bức tranh về nghề nghiệp và cuộc sống của một Geisha, những nội quy nghiêm ngặt họ phải tuân thủ, những câu chuyện tình yêu đầy cảm xúc và vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người Geisha.
3. The Life of Oharu (Cuộc đời của Oharu) – Phim
Bối cảnh phim diễn ra vào thế kỷ 17 tại Nhật Bản, kể về cuộc đời đầy sóng gió của cô gái Oharu. Khi còn là thiếu nữ, Oharu đã bất chấp danh dự gia đình khi yêu say đắm một chàng samurai tên Toshiro Mifune.
Sau đó, Oharu trở thành người tình của một hoàng tử Nhật Bản và bị ruồng bỏ dù đã sinh con cho người này. Tồi tệ hơn, cô còn bị chính cha mình bán vào nhà thổ và phải sống cuộc đời của một kỹ nữ. Cuộc đời Oharu trải qua vô vàn thăng trầm với những cay đắng và nước mắt.
IV. CÁC GEISHA PHẢI TRANG ĐIỂM VÀ CÓ NGOẠI HÌNH NHƯ THẾ NÀO?
Ngoại hình và trang phục của một Geisha có sự khác biệt dựa trên độ tuổi và danh tiếng của họ. Geisha trẻ thường trang điểm trẻ trung và đậm nét hơn, trong khi Geisha lớn tuổi và có danh tiếng sẽ trang điểm trầm và tinh tế hơn.
1. Cách trang điểm phổ biến
Cách trang điểm truyền thống của Geisha là lớp phấn nền trắng dày phủ kín gương mặt, son môi đỏ tươi và viền mắt đỏ kết hợp đen tạo điểm nhấn ấn tượng.
Thứ tự trang điểm của một Geisha thường như sau:
- Đầu tiên, họ bôi một lớp sáp ong hoặc dầu, gọi là bintsuke – abura lên da để bảo vệ và giữ ẩm.
- Tiếp theo, lớp phấn trắng được trộn với một chút nước thành hỗn hợp sệt và bôi đều lên mặt, cổ, ngực và thậm chí cả đôi bàn tay bằng cọ chuyên dụng. Họ thường để lại hai đến ba vùng da tối màu (dạng chữ “W” hoặc “V”) ở gáy để tạo hiệu ứng gợi cảm truyền thống.
- Sau khi phủ phấn nền, miếng bọt biển được dùng để dặm phấn, giúp lớp nền mịn màng và đều màu.
- Trang điểm mắt và lông mày bằng màu đen, trong khi Maiko thường dùng màu đỏ tươi để viền mắt.
- Cuối cùng, Geisha tô môi bằng cọ nhỏ. Chất đường kết tinh trong son giúp tăng độ tươi và mịn cho đôi môi.
Trong 3 năm đầu tiên hành nghề, các Maiko được yêu cầu phải luôn trang điểm đậm như trên. Lúc mới vào nghề, họ sẽ được tiền bối hoặc “Okami” (chủ nhà Geisha) hướng dẫn. Khi đã thành thạo, Geisha sẽ tự trang điểm cho bản thân.
Sau 3 năm làm việc, Geisha chuyển sang phong cách trang điểm dịu dàng hơn, thể hiện sự trưởng thành và chuyên nghiệp. Phong cách này tôn lên vẻ đẹp tự nhiên và khí chất thanh lịch của Geisha.
2. Trang phục của một Geisha
Trang phục không thể thiếu của bất kỳ Geisha nào chính là Kimono. Maiko thường mặc Kimono màu sắc tươi sáng, rực rỡ với obi (nơ lưng) to và sặc sỡ. Ngược lại, Geisha lớn tuổi thường chọn Kimono có hoa văn và phong cách nhẹ nhàng, tinh tế hơn.
Đặc biệt, hoa văn và màu sắc trên bộ kimono của Geisha còn phụ thuộc vào mùa và các sự kiện, lễ hội trong năm của người Nhật.
3. Kiểu tóc của các Geisha
Trong lịch sử, có thời kỳ Geisha để tóc xõa, nhưng cũng có giai đoạn họ búi tóc cao.
Đến thế kỷ 17, Geisha thường cột tóc và phát triển thành kiểu tóc shimada phổ biến đến ngày nay. Có 4 kiểu búi shimada chính:
- Taka Shimada: Búi cao, dành cho các cô gái trẻ chưa lập gia đình.
- Tsubushi Shimada: Búi thấp hơn Taka shimada, dành cho phụ nữ lớn tuổi.
- Uiwata: Búi tóc kèm theo một tấm vải bông màu sắc.
- Maiko: Búi tóc hình quả đào, đặc trưng của Maiko.
Ngày nay, nhiều Geisha sử dụng tóc giả khi hành nghề. Các bộ tóc giả này cũng được bảo dưỡng cẩn thận bởi những nghệ nhân chuyên nghiệp.
V. VẬY NGUỒN GỐC CỦA NGHỀ GEISHA BẮT ĐẦU TỪ ĐÂU?
Theo Wikipedia, Geisha hình thành từ những cô gái hành nghề ca múa rong thời Mạc phủ (1185-1867), một giai đoạn lịch sử quan trọng của Nhật Bản.
Vào thế kỷ 17, Mạc phủ Tokugawa ban hành sắc lệnh cấm mại dâm tư nhân, nhưng vẫn cho phép các kỹ viện do chính quyền quản lý hoạt động.
Trong bối cảnh đó, nhiều gái mại dâm buộc phải chuyển sang hình thức biểu diễn ca múa nhạc lang thang để trốn thuế.
Đến giữa thế kỷ 18, nghề Geisha chính thức được hợp thức hóa, trở thành một nghề nghiệp được pháp luật công nhận, với những tập tục và quy định riêng biệt:
Geisha không được bán dâm, cũng không được phép kết hôn khi còn hành nghề. Họ chỉ được lập gia đình và sinh con sau khi đã kết thúc sự nghiệp Geisha.
Thời kỳ đầu, Geisha chủ yếu phục vụ giới võ sĩ thống trị. Về sau, họ còn phục vụ cả giới thương nhân khi chủ nghĩa tư bản bắt đầu hình thành ở Nhật Bản.
Ngày nay, chi phí để mời 3 Geisha đến phục vụ trong một bữa tiệc có thể lên đến 750 USD (khoảng 17-18 triệu VNĐ). Việc mời Geisha phục vụ trở thành biểu tượng cho sự giàu có và địa vị xã hội của một người.
————Qua bài viết này, hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về khái niệm Geisha là gì và vai trò của họ trong xã hội Nhật Bản. Văn hóa Nhật Bản còn vô vàn điều thú vị và những loại hình nghệ thuật độc đáo đang chờ bạn khám phá.
