Cương lĩnh chính trị đóng vai trò kim chỉ nam, định hướng con đường phát triển của một tổ chức đảng. Vậy, Cương Lĩnh Là Gì và nó có ý nghĩa như thế nào đối với Đảng Cộng sản Việt Nam? Bài viết này sẽ làm rõ khái niệm cương lĩnh, đồng thời điểm lại lịch sử các cương lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam, giúp bạn đọc hiểu sâu sắc hơn về vai trò và tầm quan trọng của cương lĩnh trong hoạt động cách mạng.
Cương lĩnh chính trị là gì?
Để hiểu rõ cương lĩnh là gì, trước hết cần phân tích các thành tố tạo nên khái niệm này.
Cương lĩnh được hiểu là mục tiêu phấn đấu, là hệ thống các quan điểm, chủ trương, đường lối chính trị cốt lõi của một tổ chức, đặc biệt là một chính đảng. Nó vạch ra phương hướng, bước đi cụ thể để đạt được mục tiêu đã đề ra. Theo V.I. Lênin, cương lĩnh là bản tuyên ngôn ngắn gọn, rõ ràng và chính xác, thể hiện tất cả những điều mà Đảng muốn đạt được và mục đích đấu tranh của Đảng.
Chính trị là lĩnh vực hoạt động liên quan đến quan hệ giữa các giai cấp, quốc gia, dân tộc và các nhóm xã hội trong vấn đề giành, giữ, tổ chức và sử dụng quyền lực nhà nước. Chính trị bao gồm sự tham gia của nhân dân vào công việc nhà nước và xã hội, cũng như hoạt động thực tiễn của các giai cấp, đảng phái, nhà nước nhằm thực hiện đường lối và mục tiêu đã định, đáp ứng lợi ích của mình.
Như vậy, cương lĩnh chính trị là văn bản trình bày một cách hệ thống và khái quát mục tiêu, đường lối, nhiệm vụ và phương pháp hoạt động của một tổ chức đảng trong lĩnh vực chính trị. Cương lĩnh chính trị đóng vai trò nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động của đảng, định hình bản chất, mục tiêu và con đường phát triển của đảng đó.
Tại Việt Nam, Cương lĩnh chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam là văn kiện có giá trị lý luận và thực tiễn đặc biệt quan trọng. Nó không chỉ là bản tuyên ngôn về mục tiêu và con đường đi lên của đất nước mà còn là cơ sở để xây dựng đường lối, chính sách của Đảng trong từng giai đoạn lịch sử. Cương lĩnh chính trị được xem là văn bản có giá trị cao nhất trong hệ thống văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam, có ý nghĩa định hướng chiến lược lâu dài cho sự phát triển của Đảng và đất nước.
Các cương lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam
Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành năm cương lĩnh hoặc văn kiện có tính chất cương lĩnh, đánh dấu những bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển của Đảng và dân tộc.
(1) Chánh cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt (tháng 2 năm 1930)
Đây là cương lĩnh đầu tiên của Đảng, do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc soạn thảo và được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng (tháng 2/1930). Dù chỉ vỏn vẹn 282 chữ, Chánh cương vắn tắt đã xác định rõ ràng những vấn đề cơ bản về chiến lược và sách lược của cách mạng Việt Nam, như mục tiêu đánh đổ đế quốc và phong kiến, giành độc lập dân tộc, ruộng đất cho dân cày, xây dựng xã hội cộng sản. Cùng với Chánh cương vắn tắt, Hội nghị còn thông qua Sách lược vắn tắt, Chương trình vắn tắt, Điều lệ vắn tắt và Lời kêu gọi nhân dịp thành lập Đảng, tạo thành hệ thống văn kiện nền tảng cho sự ra đời và hoạt động của Đảng.
(2) Luận cương chính trị của Đảng Cộng sản Đông Dương (tháng 10 năm 1930)
Luận cương chính trị được thông qua tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương lâm thời (tháng 10/1930). Luận cương đã phân tích tình hình Đông Dương và đề ra nhiệm vụ cấp bách của Đảng, đồng thời cụ thể hóa thêm một bước đường lối cách mạng Việt Nam. Luận cương do đồng chí Trần Phú khởi thảo, còn được gọi là Luận cương cách mạng tư sản dân quyền, tiếp tục khẳng định con đường cách mạng vô sản và vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân.
(3) Chính cương Đảng Lao động Việt Nam (tháng 2 năm 1951)
Chính cương Đảng Lao động Việt Nam được thông qua tại Đại hội II của Đảng (tháng 2/1951). Chính cương này do Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng Bí thư Trường Chinh chỉ đạo soạn thảo, đánh dấu sự trưởng thành về tư tưởng và lý luận của Đảng. Chính cương xác định rõ mục tiêu, đường lối kháng chiến kiến quốc, xây dựng chế độ dân chủ nhân dân, tiến lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
(4) Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (tháng 6 năm 1991)
Đại hội VII của Đảng (tháng 6/1991) đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, hay còn gọi là Cương lĩnh năm 1991. Đây là cương lĩnh được ban hành trong bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều thay đổi, đặc biệt là sau sự sụp đổ của mô hình xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô. Cương lĩnh năm 1991 đã tổng kết thực tiễn đổi mới, xác định mục tiêu và đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng, đồng thời đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước.
Cương lĩnh năm 1991 chỉ rõ xã hội xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam hướng tới là một xã hội: do nhân dân lao động làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu; có nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; con người được giải phóng khỏi áp bức, bất công, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân thế giới.
(5) Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011)
Tại Đại hội XI (năm 2011), Đảng đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011). Cương lĩnh năm 2011 được xây dựng trên cơ sở tổng kết 20 năm thực hiện Cương lĩnh năm 1991, 25 năm đổi mới, dự báo xu thế phát triển của thế giới và đất nước. Cương lĩnh này tiếp tục khẳng định con đường xã hội chủ nghĩa, đồng thời bổ sung, phát triển nhiều nội dung mới, phù hợp với tình hình và bối cảnh mới.
Cương lĩnh 2011 nhấn mạnh xu thế hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, hợp tác và phát triển, đồng thời chỉ ra những thách thức đang diễn ra gay gắt trên thế giới như chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, can thiệp, lật đổ, khủng bố, tranh chấp lãnh thổ, biển đảo, tài nguyên và cạnh tranh kinh tế.
Như vậy, trải qua các giai đoạn lịch sử, cương lĩnh của Đảng Cộng sản Việt Nam không ngừng được bổ sung, phát triển, thể hiện sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, đồng thời đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong từng thời kỳ. Việc nghiên cứu và nắm vững cương lĩnh là gì và lịch sử các cương lĩnh của Đảng có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ đường lối, chủ trương của Đảng, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
