Nhóm máu hệ ABO là một trong hai hệ nhóm máu quan trọng bậc nhất trong hoạt động truyền máu. Hệ nhóm máu ABO bao gồm 4 nhóm máu là A, B, O và AB với tỷ lệ phân bố trong cộng đồng khác nhau ở từng chủng tộc. Tại Việt Nam, tỷ lệ này là: nhóm O khoảng 45%, nhóm B khoảng 30%, nhóm A khoảng 20% và nhóm AB khoảng 5%.
1. Nhóm máu ABO là gì và được phát hiện như thế nào?
Năm 1900, bác sĩ người Áo Karl Landsteiner (1868 – 1943) đã đặt nền móng cho việc tìm hiểu về Abo Là Gì khi nghiên cứu mối quan hệ giữa hồng cầu và huyết thanh của người. Ông nhận thấy rằng huyết thanh của một số người gây ngưng kết hồng cầu của những người khác, trong khi hồng cầu của một số người lại không bị ngưng kết. Qua hàng ngàn thí nghiệm, đến năm 1901, Landsteiner đưa ra kết luận mang tính đột phá:
- Huyết thanh của nhóm người (ký hiệu A) gây ngưng kết hồng cầu của một nhóm người khác (ký hiệu B), nhưng không gây ngưng kết hồng cầu của người cùng nhóm A.
- Hồng cầu của người nhóm A lại bị ngưng kết bởi huyết thanh người nhóm B.
- Huyết thanh của nhóm người thứ 3 (ký hiệu C, sau này là O) gây ngưng kết hồng cầu của cả nhóm A và B, nhưng hồng cầu nhóm C lại không bị ngưng kết bởi huyết thanh của người nhóm A và B.
Từ những quan sát này, ông đã phân loại thành 3 nhóm máu dựa trên đặc điểm ngưng kết riêng biệt, đặt tên là A, B, và C (sau này nhóm C được đổi thành O). Cụ thể:
- Nhóm máu A: Người có hồng cầu A thì trong huyết thanh không có ngưng kết tố A (kháng thể anti-A).
- Nhóm máu B: Người có hồng cầu B thì trong huyết thanh không có ngưng kết tố B (kháng thể anti-B).
- Nhóm máu O: Người có cả ngưng kết tố A (kháng thể anti-A) và B (kháng thể anti-B) trong huyết thanh thì hồng cầu không có kháng nguyên A và B.
Một năm sau (1902), hai nhà khoa học A.Decastrello và A. Sturli đã phát hiện ra nhóm máu thứ 4, nhóm máu AB. Hồng cầu của nhóm máu này không có ngưng kết tố A và B trong huyết thanh, nhưng lại mang cả kháng nguyên A và kháng nguyên B trên bề mặt hồng cầu. Như vậy, Landsteiner và các cộng sự đã xác định được 4 nhóm máu chính: A, B, AB và O, gọi chung là hệ nhóm máu ABO. Phát hiện abo là gì và hệ nhóm máu ABO đã tạo ra cuộc cách mạng trong y học, đặc biệt là trong lĩnh vực truyền máu.
Từ những khám phá về abo là gì, Landsteiner đã xây dựng nền tảng cho quy tắc truyền máu an toàn theo hệ nhóm máu ABO. Đến năm 1913, Ottenberg chứng minh rằng việc thực hiện các xét nghiệm trước truyền máu là yếu tố then chốt để ngăn ngừa các phản ứng nguy hiểm do truyền máu không tương thích. Phát minh vĩ đại của Landsteiner không chỉ giải quyết bí ẩn về các ca tử vong do truyền máu trước đây mà còn mở ra những hướng nghiên cứu mới trong các lĩnh vực miễn dịch huyết học, miễn dịch ghép tạng, di truyền học, nguồn gốc loài người và y học pháp lý. Giá trị lớn lao nhất của phát minh này là cứu sống hàng triệu người thiếu máu thông qua quy tắc truyền máu ABO. Công lao to lớn này đã mang về cho Landsteiner giải thưởng Nobel Y học năm 1930.
1.1 Nhóm máu A
Nhóm máu A được xác định bởi sự hiện diện của kháng nguyên A trên bề mặt tế bào hồng cầu và kháng thể B (anti-B) trong huyết thanh. Điều này có nghĩa là, người có nhóm máu A:
- Cho máu: Có thể hiến máu cho người nhóm máu A và nhóm máu AB.
- Nhận máu: Chỉ nhận được máu từ người nhóm máu O và nhóm máu A.
1.2 Nhóm máu B
Nhóm máu B được đặc trưng bởi kháng nguyên B trên tế bào hồng cầu và kháng thể A (anti-A) trong huyết thanh. Do đó, người nhóm máu B:
- Cho máu: Có thể hiến máu cho người nhóm máu B và nhóm máu AB.
- Nhận máu: Chỉ nhận máu từ người nhóm máu O và nhóm máu B.
1.3 Nhóm máu AB
Nhóm máu AB là nhóm máu hiếm gặp hơn, đặc biệt bởi sự xuất hiện đồng thời cả kháng nguyên A và kháng nguyên B trên hồng cầu, nhưng lại không có kháng thể A hay B trong huyết tương. Vì đặc điểm này, người nhóm máu AB:
- Cho máu: Chỉ có thể hiến máu cho người cùng nhóm máu AB.
- Nhận máu: Có thể nhận máu từ tất cả các nhóm máu A, B, AB, O, do đó nhóm máu AB được gọi là “nhóm máu nhận đa năng”.
1.4 Nhóm máu O
Nhóm máu O là nhóm máu phổ biến nhất trong cộng đồng. Hồng cầu nhóm máu O không mang kháng nguyên A và B, nhưng huyết thanh lại chứa cả kháng thể A (anti-A) và kháng thể B (anti-B). Chính vì vậy, người nhóm máu O:
- Cho máu: Có thể hiến máu cho tất cả các nhóm máu A, B, AB, O, và được gọi là “nhóm máu cho đa năng”.
- Nhận máu: Chỉ nhận được máu từ người cùng nhóm máu O.
Như đã đề cập, hệ nhóm máu ABO bao gồm 4 nhóm máu chính là A, B, O và AB với tỷ lệ phân bố khác nhau trên toàn cầu và ở Việt Nam. Việc hiểu rõ abo là gì và các đặc điểm của từng nhóm máu ABO là vô cùng quan trọng trong y học truyền máu và nhiều lĩnh vực khác.
2. Ứng dụng của xét nghiệm nhóm máu ABO
Xét nghiệm nhóm máu ABO là một xét nghiệm cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong y học hiện đại. Nó được ứng dụng rộng rãi trong nhiều tình huống khác nhau, bao gồm:
- Truyền máu: Khi bệnh nhân cần truyền máu do thiếu máu cấp hoặc mãn tính, hoặc trước phẫu thuật, xét nghiệm nhóm máu ABO giúp bác sĩ lựa chọn đơn vị máu truyền phù hợp, đảm bảo an toàn và hiệu quả truyền máu.
- Hiến máu và tạng: Xét nghiệm nhóm máu ABO là bước đầu tiên cho người muốn đăng ký hiến máu, hiến tạng, mô và tủy xương. Nó giúp xác định và đánh giá khả năng tương thích giữa người hiến và người nhận, tăng cơ hội thành công của quá trình ghép tạng.
- Xác định huyết thống: Nhóm máu ABO cũng được sử dụng trong các xét nghiệm xác định quan hệ huyết thống, mặc dù độ chính xác không cao bằng xét nghiệm DNA nhưng vẫn có giá trị tham khảo nhất định.
- Theo dõi thai kỳ: Xét nghiệm nhóm máu ABO cho phụ nữ mang thai giúp kiểm soát nguy cơ bất đồng nhóm máu ABO giữa mẹ và con, đặc biệt quan trọng trong trường hợp mẹ nhóm máu O và con nhóm máu A hoặc B.
- Y pháp hình sự: Trong một số trường hợp, xét nghiệm nhóm máu ABO có thể được sử dụng để kiểm tra danh tính của người bị tình nghi phạm tội, hỗ trợ công tác điều tra.
3. Giải mã kết quả xét nghiệm nhóm máu ABO và yếu tố di truyền
Nghiên cứu về abo là gì không chỉ dừng lại ở việc phân loại nhóm máu mà còn đi sâu vào cơ chế di truyền của chúng. Vào những năm 1940 – 1950, Landsteiner và các học trò đã phát hiện ra quy luật di truyền nhóm máu giữa cha mẹ và con cái.
Nhóm máu ABO được di truyền theo định luật Mendel. Mỗi nhóm máu trong hệ ABO được quy định bởi các gen đặc trưng, có thể là gen trội hoặc gen lặn. Sự kết hợp giữa các gen này quyết định nhóm máu của mỗi người. Gen A và gen B là gen trội, quy định nhóm máu A và B tương ứng. Gen O là gen lặn, khi kết hợp thành cặp đồng hợp tử (OO) sẽ tạo ra nhóm máu O.
- Nhóm máu A: Có kiểu gen AA hoặc AO.
- Nhóm máu B: Có kiểu gen BB hoặc BO.
- Nhóm máu AB: Có kiểu gen AB.
- Nhóm máu O: Có kiểu gen OO.
Ví dụ, nếu bố có nhóm máu A (kiểu gen AO) và mẹ có nhóm máu B (kiểu gen BO), con cái của họ có thể có một trong các nhóm máu sau: A, B, AB hoặc O, tùy thuộc vào sự kết hợp gen từ bố và mẹ.
Kháng nguyên nhóm máu ABO là các sản phẩm protein trên màng hồng cầu, được mã hóa bởi các gen trên nhiễm sắc thể. Sự phối hợp giữa các gen của hệ ABO tạo ra kiểu hình nhóm máu đặc trưng. Ví dụ, người nhóm máu AB có cả gen A và gen B trong hệ nhóm máu ABO, dẫn đến việc hồng cầu mang cả hai loại kháng nguyên.
Hiểu rõ abo là gì và nhóm máu của bản thân có ý nghĩa vô cùng quan trọng, không chỉ cho sức khỏe cá nhân mà còn góp phần vào cộng đồng thông qua việc hiến máu cứu người. Trong những tình huống khẩn cấp, việc có sẵn nguồn máu dự trữ, đặc biệt là các nhóm máu hiếm, là yếu tố sống còn. Nếu bạn biết nhóm máu của mình và đủ điều kiện sức khỏe, hãy tham gia hiến máu để trao cơ hội sống cho những người bệnh cần máu.
Để xác định chính xác nhóm máu ABO của mình, bạn nên đến các cơ sở y tế uy tín để thực hiện xét nghiệm. Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ y tế tin cậy với đội ngũ y bác sĩ chuyên môn cao, trang thiết bị hiện đại, cung cấp dịch vụ xét nghiệm nhóm máu ABO nhanh chóng và chính xác.
Để đặt lịch khám tại Vinmec, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý và theo dõi lịch hẹn mọi lúc mọi nơi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Bộ môn Huyết học-Truyền máu, đại học Y Hà Nội (2014). Bài giảng Huyết học-Truyền máu (Sau đại học). Nhà xuất bản Y học.
- Trang web của Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương: nihbt.org.vn
- Trang web của Bệnh viện Truyền máu, Huyết học Thành phố Hồ Chí Minh: bthh.org.vn
- Nguồn tin:
- THE HISTORY OF BLOOD TRANSFUSION AND BLOOD TRANSFUSION MEDICINE (bloodbook.com/trans-history.html)
- The History of Blood Banking.
