Chủ nghĩa cộng sản là một hình thái kinh tế xã hội và hệ tư tưởng chính trị hướng tới việc thiết lập xã hội phi nhà nước, không giai cấp, tự do, bình đẳng, dựa trên sự sở hữu chung và điều khiển chung đối với các phương tiện sản xuất nói chung. Trong xã hội cộng sản, các quyết định về việc sản xuất cái gì và theo đuổi những chính sách gì được lựa chọn một cách dân chủ, cho phép mỗi thành viên của xã hội tham gia vào quá trình quyết định trong cả hai lĩnh vực chính trị và kinh tế. Việc sản xuất và phân phối của cải được tiến hành công bằng giữa các công dân.
Chủ nghĩa Cộng sản ban đầu được xây dựng bởi Marx và F. Engels, sau đó mới được Lenin thừa hưởng và áp dụng phát triển vào những điều kiện lịch sử mới. Chủ nghĩa Cộng sản có thể được hiểu là một hệ thống quan điểm mang tính duy vật và khoa học, giúp hiểu rõ về thế giới và vị trí của con người trong đó. Đồng thời, nó đóng vai trò như một khoa học nghiên cứu những quy luật chung chi phối sự phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy, đặc biệt là quy luật về sự phát triển sức sản xuất xã hội.
Về mặt kinh tế – xã hội, “chủ nghĩa cộng sản thuần túy” được xây dựng bởi Marx và F. Engels hướng đến một cấu trúc xã hội mới mẻ, nơi không còn sự phân chia giai cấp hay nhà nước. Thay vào đó, xã hội Cộng sản đề cao sự bình đẳng cho mọi người, dựa trên nền tảng sở hữu chung và điều khiển chung đối với các phương tiện sản xuất và tài sản.
Lý thuyết đổi mới là sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa cộng sản vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Do đó, các phương thức thực hiện đổi mới đều dựa trên nền tảng các nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Cộng sản như vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản, vai trò chủ đạo của Nhà nước và quyền làm chủ của nhân dân. Đồng thời, động lực của lý thuyết đổi mới còn được xây dựng dựa trên những giá trị cốt lõi của chủ nghĩa Cộng sản là lòng yêu nước, tinh thần dân tộc, ý chí quyết tâm, tinh thần tự lực, tự cường.
Chủ nghĩa Cộng sản và lý thuyết đổi mới đều hướng tới mục tiêu chung là xây dựng nên một xã hội phát triển, công bằng và bình đẳng. Tuy nhiên, bằng việc áp dụng lý thuyết đổi mới để phù hợp với thời đại, những mục tiêu này được cụ thể hóa thành những nhiệm vụ trọng tâm như: Phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, hội nhập sâu rộng vào kinh tế quốc tế và giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia.
Chủ nghĩa Cộng sản vẫn luôn là kim chỉ nam trong công cuộc xây dựng đất nước. Lý thuyết đổi mới chỉ là sự vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Cộng sản vào điều kiện cụ thể của Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Từ đó, mới có thể đưa Việt Nam vươn lên từ một nước nghèo, lạc hậu trở thành một nước đang phát triển có vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế.
