Nghiện là một từ chúng ta thường nghe, nhưng hiểu rõ về nó lại là một vấn đề khác. Vậy Nghiện Là Gì? Nghiện được định nghĩa là một bệnh lý mãn tính, tái phát của não bộ, thể hiện bằng sự khao khát mất kiểm soát một chất hoặc hành vi nào đó. Đặc biệt, nếu chất hoặc hành vi đó đem lại “phần thưởng” một cách cưỡng bức hoặc ám ảnh và thiếu quan tâm đến hậu quả tiêu cực.
Người nghiện sẽ không thể tránh xa chất gây nghiện hoặc ngừng hành vi nghiện, thể hiện sự thiếu tự chủ, tăng ham muốn đối với chất hoặc hành vi đó và có những dấu hiệu bất thường về cảm xúc. Theo thời gian, chứng nghiện có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày, xoay vòng giữa việc sử dụng cưỡng chế và những nỗ lực cai nghiện. Nghiện có thể dẫn đến các biến chứng sức khỏe vĩnh viễn và hậu quả nghiêm trọng như phá sản. Tuy nhiên, nghiện là một chủ đề phức tạp vì từ lâu đã có sự bất đồng trong việc xác định thế nào là bệnh.
Tại sao chúng ta nghiện?
Nghiện là gì và tại sao chúng ta nghiện? Có nhiều nguyên nhân dẫn đến nghiện, nhưng yếu tố di truyền được xem là một trong những nguyên nhân chính. Nghiên cứu cho thấy ngay cả con của những người nghiện rượu nặng được cha mẹ bình thường không nghiện rượu nuôi dưỡng khi mới sinh vẫn có nguy cơ phát triển chứng nghiện rượu cao hơn so với những người không có tiền sử gia đình nghiện rượu.
Môi trường sống cũng đóng vai trò quan trọng. Lớn lên trong hoàn cảnh bất lợi như bị bỏ bê, lạm dụng tình dục/thân xác và các chấn thương khác cũng làm tăng đáng kể nguy cơ nghiện, hoặc mắc các chứng rối loạn tâm thần như trầm cảm, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực.
Những người nghiện thường cảm thấy “khác biệt” so với những người khác trong thời thơ ấu và có xu hướng gặp khó khăn trong việc điều chỉnh các phản ứng giác quan hoặc cảm xúc. Điều này có thể khiến họ trở thành mục tiêu bị bắt nạt và cô lập về mặt xã hội. Kết quả là, họ tìm kiếm một chất, thuốc hay trò chơi như một cách tự điều trị hoặc hòa nhập và kết nối với người khác. Lứa tuổi thanh thiếu niên cũng đối mặt với nhiều nguy cơ: 90% các chứng nghiện bắt đầu ở tuổi vị thành niên hoặc đầu tuổi trưởng thành vì não bộ đang phát triển dễ bị tổn thương hơn.
Nghiện là một quá trình hình thành dần dần. Một người khi tiếp xúc với một chất cần phải có kinh nghiệm lặp đi lặp lại trước khi chứng nghiện có thể phát triển. Quá trình này cũng tương tự như khi yêu. Mặc dù có thể có thứ được gọi là “Tiếng sét ái tình” với một người hoặc một loại thuốc nào đó, nhưng việc tiếp xúc liên tục là cần thiết để tạo mối liên hệ, thay đổi các ưu tiên thúc đẩy sự thèm muốn và thay đổi hành vi.
Tình yêu và nghiện ngập đều có thể khiến người ta làm những việc mà họ không cân nhắc, nhưng những hành vi này không tự động và bị ảnh hưởng bởi hoàn cảnh. Những thay đổi của não bộ khi nghiện thúc đẩy một người ưu tiên sử dụng chất gây nghiện hơn hầu hết mọi thứ khác. Cũng giống như khi yêu, cảm giác của kẻ si tình là bản thân không thể tồn tại về cảm xúc nếu không được bên cạnh hay sở hữu người mình yêu. Hệ thống não liên quan đến cả chứng nghiện và tình yêu sử dụng các chất dẫn truyền thần kinh như dopamin (liên quan đến cảm giác ham muốn) và opioid tự nhiên của não (liên quan đến cảm giác được kết nối và hài lòng) để tác động đến hành vi.
Nghiện trò chơi điện tử – một hình thức nghiện mới
Nghiện là gì trong bối cảnh trò chơi điện tử? Khác với nghiện ma túy, rượu hoặc thực phẩm, nghiện game điện tử không có gì được tiêu thụ về mặt vật chất. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định hành vi nghiện game là một hội chứng rối loạn sức khỏe tâm thần.
Để hiểu rõ hơn, hãy xem xét trường hợp của nhà báo Rosalind Ang khi trải nghiệm game Genshin Impact. Trong game này, người chơi kiếm tiền ảo thông qua các hoạt động và nhiệm vụ để nhận thêm nhân vật mới. Tuy nhiên, người chơi không thể mua nhân vật trực tiếp mà chỉ có được bằng cách rút thăm may mắn (loot box).
Việc rút thăm trong game giống đánh bạc ở chỗ người chơi không được đảm bảo sẽ nhận được phần thưởng mình muốn. Game khuyến khích người chơi tiếp tục cố gắng, hứa hẹn sau một thời điểm nhất định sẽ đảm bảo nhận được nhân vật hoặc vật phẩm mong ước. Điều này có thể dẫn đến việc người chơi bỏ tiền thật để mua tiền ảo trong game, tăng cơ hội rút thăm.
Rosalind Ang chia sẻ rằng cô đã từng muốn bỏ tiền thật để mua nhân vật. May mắn thay, cô đã kiểm soát được bản thân và chỉ chi khoảng 20 đô la Singapore. Cô nhận ra rằng bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng bị cuốn vào vòng xoáy của các game trực tuyến và sức hấp dẫn, gây nghiện có thể diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau chứ không chỉ đơn thuần là cờ bạc hay cá cược thể thao.
Làm sao để thoát nghiện?
Nghiện là gì và làm sao để thoát khỏi nó? Để giúp con người thoát nghiện, dịch vụ chăm sóc phải dễ tiếp cận, giá cả phải chăng, dựa trên bằng chứng thuyết phục và nhạy cảm với các vấn đề văn hóa. Điều quan trọng là tránh quan niệm sai lầm phổ biến về điều trị nghiện rằng chăm sóc tại nhà là hiệu quả nhất. Đối với những người không có nhà hoặc nhà của họ có thể bị xâm phạm, thường sẽ cần phải có một hoàn cảnh sống mới.
Các chương trình điều trị hiệu quả dạy người nghiện coi những lần sa ngã như một kinh nghiệm học tập bằng cách xác định điều gì đã dẫn đến họ tái nghiện và tìm ra những cách đối phó thay thế. Tìm ra những yếu tố kích hoạt gây nghiện và khám phá cách quản lý chúng là một phần thiết yếu của quá trình phục hồi.
Để duy trì sự phục hồi, người nghiện cần tìm những nguồn ý nghĩa và kết nối mới với những người khác. Nghiện thường là một nỗ lực để đối phó với căng thẳng, cô lập và tuyệt vọng. Do đó, vai trò của cộng đồng hết sức quan trọng. Nhiều người tìm thấy niềm vui và mục đích sống từ tình yêu, gia đình, tập thể dục thể thao cho đến tôn giáo, sở thích và công việc.
Kết luận
Hiểu rõ nghiện là gì là bước đầu tiên trong việc phòng ngừa và điều trị. Nghiện là một vấn đề phức tạp với nhiều nguyên nhân và biểu hiện khác nhau. Việc điều trị nghiện đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp và sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng. Mục tiêu cuối cùng là giúp người nghiện sống một cách lạc quan, không bị suy giảm chức năng, giữ an toàn cho bản thân và được những người xung quanh đồng cảm và hỗ trợ.
