Trung thực là giá trị cốt lõi trong mọi lĩnh vực, đặc biệt quan trọng trong hoạt động tài chính. Trong kinh doanh, tính trung thực của báo cáo tài chính là nền tảng cho sự tin tưởng của nhà đầu tư, đối tác và cơ quan quản lý. Vậy Trung Thực Là Gì và làm thế nào để nhận biết báo cáo tài chính gian lận? Bài viết này sẽ phân tích vấn đề này, đồng thời làm rõ trách nhiệm của kiểm toán viên trong việc đảm bảo tính trung thực của báo cáo tài chính.
Báo Cáo Tài Chính Không Trung Thực: Khái Niệm và Thực Trạng
Trung thực trong báo cáo tài chính thể hiện ở việc phản ánh chính xác, đầy đủ và khách quan tình hình tài chính của doanh nghiệp. Báo cáo tài chính không trung thực, hay còn gọi là gian lận báo cáo tài chính, xảy ra khi thông tin trên báo cáo bị bóp méo, sai lệch so với thực tế. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc đánh giá “sức khỏe” tài chính của doanh nghiệp, dẫn đến những quyết định sai lầm của các bên liên quan.
Gian lận báo cáo tài chính là một khái niệm rộng, bao gồm nhiều hành vi khác nhau. Tuy nhiên, trong kiểm toán, trọng tâm được đặt vào những gian lận dẫn đến sai sót trọng yếu, ảnh hưởng đáng kể đến báo cáo tài chính. Hai loại sai sót do cố ý mà kiểm toán viên cần lưu ý là sai sót từ việc lập báo cáo tài chính gian lận và sai sót do biển thủ tài sản.
Các Hình Thức Gian Lận Báo Cáo Tài Chính Phổ Biến
Có nhiều cách thức để doanh nghiệp thực hiện gian lận báo cáo tài chính. Dưới đây là một số hình thức phổ biến:
Che Giấu Công Nợ và Chi Phí
Đây là một trong những thủ thuật phổ biến nhất, nhằm mục đích khai khống lợi nhuận. Bằng cách che giấu một phần công nợ hoặc chi phí, doanh nghiệp có thể làm tăng lợi nhuận trước thuế một cách giả tạo. Một số hình thức thường được áp dụng bao gồm: không ghi nhận công nợ và chi phí, không lập đầy đủ các khoản dự phòng, vốn hóa chi phí, không ghi nhận hàng bán trả lại, không trích trước chi phí bảo hành,…
Định Giá Sai Tài Sản
Việc định giá sai tài sản có thể thể hiện ở việc không ghi giảm giá trị hàng tồn kho khi hàng hóa đã hư hỏng, hết hạn sử dụng hoặc lập không đầy đủ dự phòng giảm giá hàng tồn kho, nợ khó đòi, các khoản đầu tư. Tài sản thường bị định giá sai bao gồm: tài sản mua qua hợp nhất kinh doanh, tài sản cố định, chi phí vô hình.
Ghi Nhận Doanh Thu Không Có Thật
Doanh nghiệp có thể ghi nhận doanh thu không có thật bằng cách tạo ra các khách hàng giả mạo, lập chứng từ giả hoặc khai cao doanh thu bằng cách ghi tăng giá bán, số lượng hàng hóa,… Một hình thức khác là ghi nhận doanh thu khi chưa đủ điều kiện giao hàng, chưa chuyển quyền sở hữu và chuyển rủi ro.
Không Công Bố Thông Tin Đầy Đủ
Việc không công bố đầy đủ thông tin trên báo cáo tài chính nhằm hạn chế khả năng phân tích của người kiểm tra. Một số thông tin điển hình thường không được khai báo đầy đủ bao gồm nợ tiềm tàng, các sự kiện phát sinh sau ngày khóa sổ kế toán,…
Trách Nhiệm Của Kiểm Toán Viên
Kiểm toán viên đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính trung thực của báo cáo tài chính. Theo Chuẩn mực Kiểm toán Quốc tế (ISA) số 240, kiểm toán viên có trách nhiệm đạt được sự đảm bảo hợp lý rằng báo cáo tài chính không có sai sót trọng yếu do gian lận. Khi phát hiện gian lận, kiểm toán viên phải báo cáo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền và thông báo với đại diện chủ sở hữu của đơn vị được kiểm toán.
Để thực hiện tốt trách nhiệm, kiểm toán viên cần nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, thường xuyên cập nhật chuẩn mực kiểm toán và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật. Việc ký kết hợp đồng kiểm toán rõ ràng, quy định rõ trách nhiệm của từng bên cũng rất quan trọng để tránh những tranh chấp khi xảy ra sai phạm.
