Don, một cái tên nghe có vẻ lạ lẫm nhưng lại là đặc sản trứ danh của vùng đất Quảng Ngãi. Vậy Don Là Gì mà khiến bao du khách tò mò và người con xa quê luôn nhớ về? Hãy cùng khám phá món ăn độc đáo này qua bài viết sau đây.
Don không chỉ là một món ăn, mà còn mang đậm hơi thở và cuộc sống của người dân Quảng Ngãi. Dù có nhiều cách cảm nhận khác nhau về hương vị, nhưng chắc chắn rằng don sẽ mang đến trải nghiệm ẩm thực mới lạ và khó quên cho bất kỳ ai thưởng thức. Nếu bạn có dịp đến Quảng Ngãi, đừng bỏ lỡ cơ hội nếm thử món đặc sản có cái tên độc đáo này.
Don thuộc họ nhuyễn thể hai mảnh, với vỏ hình trám, kích thước nhỏ chỉ bằng ngón tay út. Vỏ don có màu nửa đen nhạt nửa vàng lợt, mỏng hơn so với các loại ốc khác. Ruột don màu vàng, điểm xuyết những tua hồng bao quanh. Loài vật này thường sống vùi mình dưới lớp cát sâu khoảng 5 phân, và mỗi năm chỉ nổi lên một lần vào mùa nước ngập khoảng một mét.
Don chỉ sinh sống ở hai con sông lớn của Quảng Ngãi là sông Trà và sông Vệ. Chúng phân bố rải rác khắp nơi, từ lòng sông đến bờ sông, nhưng tập trung nhiều nhất ở khu vực gần cửa sông. Môi trường sống ưa thích của don là đất cát. Mùa cào don thường rơi vào khoảng tháng 4 đến tháng 5, mùa khô hạn, khi người dân ven sông bắt đầu vào mùa khai thác. Đôi khi, vào tháng 7 don cũng xuất hiện nhiều. Vì sống vùi trong cát, việc cào don khá vất vả, đặc biệt khi gặp phải những ngày nước lớn, người dân phải ngâm mình hàng giờ dưới nước để tìm kiếm don.
Nếu may mắn đến Quảng Ngãi đúng mùa don, du khách hãy tận hưởng món ăn đặc biệt này. Vào những thời điểm khác trong năm, người Quảng Ngãi thường dùng hến thay thế. Dù don và hến cùng họ, nhưng hương vị lại khác biệt. Trong tô canh, nếu thiếu đi những con don vàng ươm với tua hồng đặc trưng, thì món ăn dù thêm bao nhiêu gia vị cũng không thể chuẩn vị.
Món don đặc sản thường được chế biến đơn giản với một tô nước màu đục, bên trong là những con don nhỏ xíu, thêm chút hành tây và bánh tráng gạo nướng giòn tan. Sự giản dị ấy lại đi sâu vào tâm trí của mỗi người con xứ Quảng khi xa quê.
Để chế biến món don, người ta cào don về, ngâm rửa sạch rồi cho vào nồi nước sôi. Trong quá trình luộc, cần khuấy mạnh và đều tay để phần nước luộc có được tinh túy từ don. Nước luộc don sau đó được chắt riêng, nêm nếm gia vị vừa ăn tùy theo khẩu vị.
Phần con don được đãi lấy ruột. Bánh tráng sống được bẻ nhỏ cho vào bát, đổ nước luộc don nóng hổi, thêm ruột don, rắc hành tây, hành lá, ớt xiêm và vài hạt tiêu xay. Món ăn sẽ thêm phần hoàn hảo nếu có thêm tép tỏi Lý Sơn và hương vị cay nồng của ớt hiểm.
Khi bánh tráng vừa ngậm nước, hơi mềm, thực khách hãy từ tốn thưởng thức hương vị thơm ngọt của nước dùng, vị giòn của bánh tráng, vị cay của ớt, tiêu… Tất cả hòa quyện tạo nên sức hấp dẫn kỳ lạ, khiến người ăn cảm nhận trọn vẹn vị ngon đến bồi hồi.
Để đổi vị, bạn có thể thưởng thức don xào hoặc cháo don, những món ăn đơn giản mà cực kỳ ngon miệng. Ở những nơi khác cũng có thể có món don, nhưng người sành ăn vẫn nhận ra hương vị đặc trưng của don Quảng Ngãi, không lẫn vào đâu được. Nếu có dịp đến Quảng Ngãi, bạn có thể tìm thưởng thức món don tại khu vực đối diện Núi Bút, hoặc dọc đường Quang Trung hay Trần Hưng Đạo.
Có thể nói, món don mang đậm nét đặc trưng của người dân đất Quảng, không cầu kỳ, không đắt đỏ, cái ngon tự nhiên đến từ vị ngọt thanh lạ của con don trên mảnh đất quê hương đã tạo nên một đặc sản, một niềm tự hào của ẩm thực Quảng Ngãi. Mộc mạc, dân dã, nhưng canh don gần như chứa đựng tất cả con người, tình cảm và văn hóa của vùng đất núi Ấn sông Trà này.
