Định nghĩa chính xác về fantasy vẫn còn là chủ đề gây nhiều tranh cãi. Tuy nhiên, có thể hiểu fantasy, hay còn gọi là văn học kỳ ảo, là một thể loại văn học đặc trưng bởi yếu tố siêu nhiên, phép thuật, và những thế giới tưởng tượng không có thật trong đời sống thường ngày. Các tác phẩm fantasy thường đưa người đọc đến những vùng đất xa lạ, nơi tồn tại những sinh vật huyền bí, những quy luật vật lý khác biệt, và những khả năng phi thường của con người hoặc các chủng tộc khác.
Theo nhà văn Phan Hồn Nhiên, một trong những tác giả fantasy tiêu biểu của Việt Nam, yếu tố then chốt của fantasy là sự tồn tại của ít nhất hai thế giới song song: thế giới thực tại và thế giới kỳ ảo. Thế giới kỳ ảo này không đơn thuần là sản phẩm của trí tưởng tượng mà còn là một sự khúc xạ, phản ánh những vấn đề, khía cạnh của thế giới thực. Nhân vật trong truyện fantasy có thể di chuyển, tương tác giữa hai thế giới này thông qua một cánh cổng hoặc một sự kiện đặc biệt nào đó.
Nhà văn, dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng lại đưa ra một góc nhìn khác, phân biệt giữa fantasy thuần túy và tác phẩm có yếu tố fantasy. Ông cho rằng, fantasy thuần túy là những tác phẩm mà thế giới kỳ ảo hoàn toàn không có lời giải thích khoa học, dựa trên niềm tin vào sự tồn tại song song của thế giới thực và thế giới khác. Ngược lại, những tác phẩm có yếu tố fantasy nhưng vẫn cố gắng đưa ra một lời giải thích, dù mơ hồ hay chưa được khoa học hiện tại chứng minh, thì thuộc về chủ nghĩa hiện thực huyền ảo, không được xem là fantasy thuần túy.
Trên thế giới, văn học fantasy đã sản sinh ra vô số tác phẩm kinh điển, chiếm trọn trái tim của nhiều thế hệ độc giả. Có thể kể đến những cái tên quen thuộc như “Chúa Nhẫn” của J.R.R. Tolkien, “Alice ở xứ sở thần tiên” của Lewis Carroll, “Harry Potter” của J.K. Rowling, “Biên niên sử Narnia” của C.S. Lewis… Sức hấp dẫn của fantasy còn được thể hiện rõ nét qua việc hàng loạt tác phẩm đã được chuyển thể thành những bộ phim bom tấn, chinh phục khán giả màn ảnh rộng bởi kỹ xảo điện ảnh hoành tráng, tái hiện sống động thế giới kỳ ảo.
Tại Việt Nam, thể loại fantasy vẫn còn khá mới mẻ, chỉ thực sự manh nha và phát triển trong khoảng hơn một thập kỷ trở lại đây. Số lượng tác giả và tác phẩm fantasy Việt còn rất khiêm tốn so với thế giới. Tuy nhiên, văn học fantasy Việt đang dần khẳng định vị thế của mình, thu hút sự quan tâm của đông đảo độc giả trẻ.
Fantasy Việt Nam hiện tại chủ yếu mang tính thử nghiệm, giải trí, đáp ứng nhu cầu đọc của giới trẻ, chưa đi sâu vào chất văn chương, sự thần bí và tính tư tưởng. So với phương Tây, nơi fantasy đã đạt đến đỉnh cao và phục vụ mọi đối tượng độc giả, fantasy Việt vẫn bị xem là dòng văn học dành cho giới trẻ, những người mơ mộng và thích khám phá những điều mới lạ.
Giới trẻ luôn có xu hướng tìm kiếm những điều mới mẻ, khác biệt, và thế giới fantasy chính là một mảnh đất màu mỡ để thỏa sức tưởng tượng, khám phá những điều kỳ diệu, vượt ra khỏi khuôn khổ của hiện thực. Trong một xã hội hiện đại với nhiều áp lực, fantasy có thể được xem là một hình thức giải trí, giúp người đọc tạm quên đi những lo toan, tìm thấy niềm vui và sự hứng khởi trong cuộc sống. Một số ý kiến còn cho rằng, việc yêu thích fantasy thể hiện nhu cầu trốn chạy khỏi thực tại khắc nghiệt, tìm kiếm sự “cứu rỗi” tinh thần trong thế giới ảo.
Phạm Bá Diệp, một tác giả trẻ viết fantasy, chia sẻ rằng thế hệ trẻ ngày nay lớn lên cùng với game, phim khoa học viễn tưởng và những yếu tố kỳ ảo, nên việc họ yêu thích và sáng tạo ra những tác phẩm fantasy là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, nhà văn Phan Hồn Nhiên cũng nhấn mạnh rằng, viết fantasy không hề dễ dàng như nhiều người nghĩ. Trí tưởng tượng chỉ là bước khởi đầu, người viết cần có kiến thức sâu rộng, vốn văn hóa vững chắc để xây dựng một thế giới kỳ ảo logic, hấp dẫn và truyền tải những thông điệp ý nghĩa.
Để viết fantasy hay, các tác giả trẻ Việt Nam cần nỗ lực trau dồi kiến thức, tìm tòi những chất liệu văn hóa dân tộc độc đáo để đưa vào tác phẩm, tạo nên bản sắc riêng cho fantasy Việt, thay vì chỉborrowing yếu tố từ văn hóa phương Tây. Việc khai thác kho tàng truyện cổ tích, truyền thuyết Việt Nam là một hướng đi đầy tiềm năng, hứa hẹn sẽ mang đến những tác phẩm fantasy đậm đà bản sắc dân tộc, chinh phục độc giả trong và ngoài nước.
