Hóa trị là một phương pháp điều trị ung thư chủ yếu, bên cạnh các phương pháp khác như phẫu thuật, xạ trị, và liệu pháp nhắm trúng đích. Phương pháp hóa trị ung thư sử dụng các loại thuốc đặc biệt để phá hủy tế bào ung thư, ngăn chặn sự phát triển, phân chia và xâm lấn của chúng đến các cơ quan khác trong cơ thể.
ThS.BS Nguyễn Thành Trung, khoa Ung bướu Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, giải thích rằng tế bào ung thư phát triển và phân chia nhanh hơn nhiều so với tế bào khỏe mạnh bình thường. Do đó, hóa trị liệu tác động mạnh mẽ hơn lên tế bào ung thư. Tuy nhiên, thuốc hóa trị vẫn có thể ảnh hưởng đến tế bào bình thường, dẫn đến nguy cơ tác dụng phụ cho bệnh nhân.
Một số tác dụng phụ của hóa trị ung thư có thể dự phòng và giảm mức độ để hạn chế kéo dài thời gian điều trị hoặc phải dùng thuốc khác. Vì vậy, bệnh nhân ung thư cần lắng nghe và tuân thủ đầy đủ chỉ định của bác sĩ để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.
Vì sao cần thực hiện hóa trị?
Bác sĩ Nguyễn Thành Trung cho biết, hóa trị được ưu tiên chỉ định trong điều trị hầu hết các loại ung thư. Tùy thuộc vào loại bệnh, giai đoạn, và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Phương pháp này có những vai trò chính sau:
- Ngăn chặn hoặc làm chậm sự phát triển và lan rộng của tế bào ung thư trong cơ thể.
- Thu nhỏ kích thước khối u, giảm giai đoạn bệnh, tạo điều kiện thuận lợi cho các bước điều trị tiếp theo như phẫu thuật hoặc xạ trị.
- Giảm nhẹ triệu chứng: Hóa trị giúp giảm các triệu chứng như đau nhức, chèn ép, cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.
- Điều trị bổ trợ: Sau phẫu thuật cắt bỏ khối u, hóa trị có thể được chỉ định để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại và ngăn ngừa tái phát, di căn.
Ưu nhược điểm của hóa trị so với các phương pháp điều trị ung thư khác
Hóa trị ung thư có những ưu và nhược điểm riêng:
1. Ưu điểm
Hóa trị liệu hiệu quả trong việc tiêu diệt và làm chậm sự phát triển của khối u, ngăn chặn sự phân chia và lan rộng của tế bào ung thư. Đồng thời, nó giúp giảm các triệu chứng do khối u gây ra.
2. Nhược điểm
Nhược điểm lớn nhất của hóa trị là gây ra nhiều tác dụng phụ, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Thuốc hóa trị tiêu diệt tế bào ung thư nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến tế bào khỏe mạnh.
Hóa trị được thực hiện như thế nào?
Bác sĩ Nguyễn Thành Trung cho biết, thuốc hóa trị được đưa vào cơ thể bệnh nhân qua hai đường chính: đường uống và đường tiêm truyền. Tùy thuộc vào loại ung thư, giai đoạn bệnh, và tình trạng sức khỏe, bác sĩ sẽ lựa chọn loại thuốc và phương pháp thực hiện phù hợp.
Hóa trị đường uống
Một số thuốc hóa trị có thể dùng đường uống, thường ở dạng viên, lỏng hoặc con nhộng. Thuốc được hấp thụ tại dạ dày sau khi uống, dịch tiêu hóa phá vỡ lớp màng thuốc, giúp thuốc phát huy tác dụng.
Tuy nhiên, một số thuốc có thể bị dịch tiêu hóa làm mất tác dụng hoặc gây tổn thương niêm mạc dạ dày. Bệnh nhân cần lưu ý các biểu hiện bất thường sau khi uống thuốc để được bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị khác phù hợp hơn.
Hóa trị tiêm dưới da
Thuốc hóa trị sinh học có thể được tiêm dưới da bằng kim tiêm ngắn, đảm bảo thuốc không đi sâu vào lớp cơ. Phương pháp này phù hợp với bệnh nhân có lượng tiểu cầu thấp vì hạn chế chảy máu so với tiêm bắp.
Hóa trị truyền tĩnh mạch
Nhiều loại thuốc hóa trị cần được tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch, quá trình truyền có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ. Trong một số trường hợp, truyền liên tục trong vài ngày hoặc vài tuần có thể cần thiết để đạt hiệu quả cao hơn.
Hóa trị tiêm bắp
Tương tự tiêm dưới da, tiêm bắp sử dụng kim tiêm lớn hơn để đưa thuốc sâu vào các tổ chức cơ. Tuy nhiên, thuốc hấp thụ chậm hơn so với tiêm dưới da và truyền tĩnh mạch.
Hóa trị nội động mạch
Động mạch là mạch máu chính đưa máu từ tim đến các cơ quan. Trong hóa trị nội động mạch, thuốc được tiêm trực tiếp vào động mạch dẫn đến khối u, đưa thuốc đến đích một cách tập trung.
Các đường dùng thuốc hóa trị khác
- Màng bụng: Thuốc được đưa vào khoang màng bụng, xung quanh các cơ quan nội tạng, không vào dạ dày hoặc cơ quan khác.
- Bàng quang: Thường dùng cho ung thư bàng quang sau phẫu thuật cắt bỏ khối u.
- Màng phổi: Thuốc được đưa vào khoang màng phổi để kiểm soát dịch màng phổi, ngăn ngừa tràn dịch gây chèn ép, khó thở.
- Hóa trị tại chỗ: Thuốc dạng kem bôi trực tiếp lên vùng da bị tổn thương, thường dùng trong điều trị ung thư da.
Những loại thuốc dùng trong điều trị ung thư
Thuốc đóng vai trò quan trọng trong điều trị tế bào ung thư. Trước đây, thuốc điều trị ung thư tác động lên cả tế bào ung thư và tế bào khỏe mạnh. Ngày nay, các nhà khoa học đã nghiên cứu và phát triển nhiều loại thuốc mới, có thể dùng đơn độc hoặc kết hợp với hóa trị truyền thống.
Các loại thuốc điều trị ung thư mới bao gồm:
- Liệu pháp nội tiết: Thay đổi lượng hormone trong cơ thể để kiểm soát hoạt động của tế bào ung thư, áp dụng cho ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt,…
- Liệu pháp nhắm đích: Tấn công trực tiếp vào gen và protein đặc trưng của tế bào ung thư, vô hiệu hóa chúng.
- Liệu pháp miễn dịch: Tăng cường khả năng miễn dịch tự nhiên của cơ thể để chống lại ung thư.
Tác dụng phụ của hóa trị ung thư
Hóa trị liệu là phương pháp điều trị toàn thân, do đó có thể gây tác dụng phụ do ảnh hưởng đến tế bào khỏe mạnh. Mức độ tác dụng phụ phụ thuộc vào loại ung thư, giai đoạn bệnh, loại thuốc, và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
Một số tác dụng phụ thường gặp của hóa trị ung thư:
Giảm hồng cầu, tiểu cầu, bạch cầu
Thuốc hóa trị tác động lên tế bào phát triển nhanh, bao gồm cả tế bào máu. Điều này dẫn đến thiếu máu, dễ bầm tím, và tăng nguy cơ nhiễm trùng do giảm số lượng và chất lượng hồng cầu, tiểu cầu, bạch cầu.
Rụng tóc, sạm da
Da, tóc, móng cũng là những tế bào phát triển nhanh và dễ bị ảnh hưởng bởi hóa trị, gây rụng tóc, sạm da, bong da,…
Chán ăn, buồn nôn và nôn
Bệnh nhân có thể chán ăn, buồn nôn, hoặc nôn trong quá trình hóa trị. Chia nhỏ bữa ăn, ăn thức ăn ít mùi, bổ sung hoa quả tươi có thể giúp cải thiện tình trạng này.
Tiêu chảy
Rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy cũng là tác dụng phụ thường gặp. Nên ăn thức ăn lành tính, hạn chế dầu mỡ để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.
Loét niêm mạc miệng
Viêm loét niêm mạc miệng có thể xảy ra. Vệ sinh răng miệng sạch sẽ, uống đủ nước, ăn thức ăn mềm lỏng giúp giảm khó chịu.
Bác sĩ Nguyễn Thành Trung nhấn mạnh rằng các tác dụng phụ sẽ giảm dần sau khi ngừng thuốc, bệnh nhân không nên quá lo lắng. Tuy nhiên, nếu tác dụng phụ kéo dài và nghiêm trọng, cần thông báo cho bác sĩ để được điều chỉnh phác đồ điều trị.
Hóa trị chỉ định thực hiện trong trường hợp nào?
Hóa trị có thể được chỉ định đơn lẻ hoặc kết hợp với phẫu thuật, xạ trị, hoặc liệu pháp sinh học.
Trong phác đồ kết hợp, hóa trị có thể được dùng để thu nhỏ khối u trước phẫu thuật hoặc xạ trị, tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại sau điều trị, tăng hiệu quả các phương pháp điều trị khác, và ngăn ngừa tái phát, di căn.
Phác đồ hóa trị ung thư kéo dài bao lâu? Có đau không?
Thời gian phác đồ hóa trị phụ thuộc vào loại ung thư, mục tiêu điều trị, phác đồ và loại thuốc hóa trị, cũng như đáp ứng của bệnh nhân.
Thông thường, phác đồ hóa trị diễn ra theo chu kỳ, có giai đoạn dùng thuốc và giai đoạn nghỉ ngơi để cơ thể phục hồi. Bệnh nhân cần tuân thủ chặt chẽ phác đồ, không nên bỏ ngang điều trị.
Hóa trị là phương pháp điều trị toàn thân, có thể gây mệt mỏi. Đội ngũ y tế luôn sẵn sàng hỗ trợ bệnh nhân trước, trong và sau truyền thuốc, giảm thiểu tác dụng phụ.
Nếu bệnh nhân gặp tác dụng phụ nghiêm trọng, bác sĩ có thể tạm dừng điều trị và cân nhắc đổi thuốc hoặc phác đồ khác.
Cần chuẩn bị gì trước khi thực hiện hóa trị?
Nhiều bệnh nhân lo sợ tác dụng phụ của hóa trị. Tuy nhiên, với sự phát triển của y học, nhiều loại thuốc hóa trị mới và phác đồ hỗ trợ đã giúp điều trị hiệu quả và giảm tác dụng phụ. Bệnh nhân nên lắng nghe tư vấn của bác sĩ để hiểu rõ mục đích và phác đồ điều trị, chuẩn bị tâm lý tốt.
Một số lưu ý trong quá trình hóa trị ung thư
Khi bắt đầu hóa trị, bệnh nhân cần lưu ý:
- Tuân thủ đúng phác đồ và loại thuốc do bác sĩ chỉ định. Đặc biệt chú ý thời gian nghỉ ngơi giữa các đợt hóa trị để cơ thể tái tạo tế bào khỏe mạnh.
- Không nên kiêng khem quá mức. Tham khảo ý kiến bác sĩ để có chế độ ăn uống phù hợp, đủ dinh dưỡng và giảm khó chịu do tác dụng phụ.
Chăm sóc bệnh nhân ung thư trong quá trình hóa trị
Để chăm sóc tốt bệnh nhân hóa trị, gia đình cần lưu ý:
- Động viên tinh thần, khích lệ bệnh nhân để giảm mệt mỏi và tăng động lực chiến đấu với bệnh tật.
- Đảm bảo chế độ ăn uống đa dạng, đủ dinh dưỡng, chia nhỏ bữa ăn để bệnh nhân dễ tiêu hóa.
- Giữ vệ sinh sạch sẽ, môi trường thông thoáng để tránh nguy cơ nhiễm khuẩn, nhiễm trùng do hệ miễn dịch suy yếu.
Khoa Ung bướu, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh trang bị hệ thống máy móc hiện đại, hợp tác với các chuyên gia ung thư hàng đầu, mang đến phác đồ điều trị chuẩn quốc tế ngay tại Việt Nam.
