1. OCOP Là Gì? Khái Niệm và Nguồn Gốc
OCOP là từ viết tắt của cụm từ tiếng Anh “One Commune One Product”, dịch sang tiếng Việt có nghĩa là “Mỗi xã một sản phẩm”. Đây là một chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam ban hành, nằm trong mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Chương trình OCOP được triển khai trên phạm vi toàn quốc, với mục đích chính là phát triển các sản phẩm đặc trưng, có lợi thế của từng địa phương, từ đó nâng cao đời sống người dân và góp phần phát triển kinh tế đất nước.
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, ý tưởng về OCOP không phải xuất phát từ Việt Nam. Mô hình này được khởi nguồn từ Nhật Bản vào những năm 1970, với tên gọi “One Village One Product” (OVOP). Đến nay, OCOP đã được hơn 40 quốc gia trên thế giới học hỏi và triển khai thành công, trong đó Việt Nam là một trong những quốc gia đạt được nhiều thành tựu đáng kể.
Logo chương trình OCOP Việt Nam, biểu tượng cho sự phát triển sản phẩm địa phương, nông nghiệp bền vững và trí tuệ Việt.
1.1 Ý Nghĩa Logo OCOP
Logo của chương trình OCOP được thiết kế với bốn chữ cái O, C, O, P mang những màu sắc và ý nghĩa tượng trưng sâu sắc:
- Chữ O màu nâu: Biểu tượng cho đất đai, nền tảng của sản xuất nông nghiệp và cuộc sống làng xã Việt Nam. Màu nâu thể hiện sự trù phú, màu mỡ của đất đai, nơi sản sinh ra những sản vật quý giá.
- Chữ C màu xanh lá cây: Tượng trưng cho nông nghiệp, ngành kinh tế chủ đạo ở nông thôn, và sự phát triển bền vững. Màu xanh lá cây mang ý nghĩa của sự tươi mới, sinh sôi, phát triển và thân thiện với môi trường.
- Chữ O màu xanh dương: Đại diện cho sức mạnh, trí tuệ và sự sáng tạo của con người Việt Nam. Màu xanh dương thể hiện khát vọng vươn lên, tinh thần đổi mới và khả năng thích ứng của người Việt trong phát triển kinh tế.
- Chữ P màu vàng: Tượng trưng cho lợi ích, lợi nhuận kinh tế mà chương trình OCOP mang lại cho người dân và các tổ chức tham gia. Màu vàng thể hiện sự thịnh vượng, giàu có và thành công của chương trình.
2. Chương Trình OCOP: Giải Pháp Phát Triển Kinh Tế Nông Thôn
Chương trình OCOP được xem là một giải pháp quan trọng để thúc đẩy kinh tế nông thôn, khơi dậy tiềm năng phát triển của các địa phương. Trọng tâm của chương trình là phát triển các sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp và dịch vụ có lợi thế, đặc trưng của mỗi vùng miền. Mục tiêu chính là đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập và tạo công ăn việc làm cho người dân khu vực nông thôn.
2.1 Trách Nhiệm Của Các Chủ Thể Tham Gia OCOP
Để chương trình OCOP đạt được hiệu quả cao, cần có sự tham gia và phối hợp chặt chẽ của nhiều chủ thể, bao gồm:
► Nhà nước:
- Đóng vai trò tổ chức, xây dựng khung khổ pháp lý, phối hợp và tư vấn trong quá trình triển khai chương trình.
- Huy động nguồn lực tài chính để hỗ trợ các hoạt động OCOP.
- Xây dựng và ban hành các chính sách phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi và hỗ trợ phát triển OCOP. Cụ thể như các hoạt động đào tạo, nâng cao kiến thức, xây dựng bộ tiêu chuẩn sản phẩm, tạo kênh phân phối, quảng bá và định hướng phát triển.
► Chính quyền các cấp:
- Quản lý trực tiếp các bộ phận, cá nhân trong hệ thống tổ chức chương trình OCOP cùng cấp.
- Ban hành và triển khai các chính sách hỗ trợ chủ thể tham gia chương trình.
- Phân bổ, điều chỉnh nguồn lực và tuyên truyền về chương trình OCOP.
- Tổ chức các cuộc thi sản phẩm OCOP cấp huyện để chọn ra sản phẩm tốt nhất tham gia vòng thi cấp tỉnh.
► Các tổ chức chính trị – xã hội – ngành nghề:
- Liên minh Hợp tác xã (HTX) và Doanh nghiệp ngoài Nhà nước: Xây dựng và phát triển HTX, doanh nghiệp tư nhân tham gia OCOP.
- Hiệp hội các doanh nghiệp tỉnh: Tham gia vào việc xây dựng và phát triển giá trị cho chương trình OCOP.
- Hội Nông dân: Tuyên truyền, vận động hội viên tham gia chương trình OCOP.
- Các trường nghề trong tỉnh: Đào tạo ngành nghề liên quan, tuyên truyền về chương trình OCOP cho cộng đồng.
► Người dân và tổ chức kinh tế:
Người dân và các tổ chức kinh tế, như hộ kinh doanh, hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ, là chủ thể trung tâm, đóng vai trò “nòng cốt” trong việc thực hiện chương trình OCOP. Dựa trên tiềm năng và lợi thế của địa phương, họ sẽ quyết định lựa chọn sản phẩm phù hợp để phát triển, từ việc trồng trọt, chăn nuôi đến chế biến và dịch vụ. Họ cũng là những người trực tiếp lập kế hoạch sản xuất, tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng, đáp ứng nhu cầu thị trường.
Lễ trao chứng nhận OCOP tại Gia Lai, vinh danh các sản phẩm nông sản địa phương đạt tiêu chuẩn chất lượng.
3. Mục Tiêu Của Chương Trình OCOP
Chương trình OCOP được triển khai với những mục tiêu cụ thể, hướng đến sự phát triển toàn diện cho khu vực nông thôn:
- Phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh: Ưu tiên phát triển hợp tác xã, doanh nghiệp vừa và nhỏ để sản xuất các sản phẩm truyền thống, dịch vụ có lợi thế, đạt tiêu chuẩn và có khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, góp phần phát triển kinh tế nông thôn.
- Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân và thực hiện hiệu quả nhóm tiêu chí “Kinh tế và tổ chức sản xuất” trong Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng xã nông thôn mới. OCOP định hướng phát triển sản xuất, kinh doanh sản phẩm đậm chất truyền thống, tiềm năng phát triển ở khu vực nông thôn, từ đó thực hiện tốt tiêu chí của chương trình nông thôn mới.
- Thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn: Thông qua phát triển sản xuất tại khu vực nông thôn, OCOP góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn hợp lý, bảo vệ môi trường và bảo tồn những giá trị truyền thống tốt đẹp của địa phương.
4. Chứng Nhận OCOP: Bảo Chứng Chất Lượng và Uy Tín
Chứng nhận OCOP là hoạt động đánh giá, xác nhận chất lượng sản phẩm và quy trình sản xuất đạt yêu cầu theo tiêu chuẩn của chương trình OCOP. Sản phẩm được chứng nhận OCOP không chỉ đảm bảo chất lượng mà còn mang đậm nét đặc trưng, tiêu biểu và truyền thống của địa phương.
4.1 Quy Trình Đánh Giá và Chứng Nhận Sản Phẩm OCOP
Quy trình đánh giá sản phẩm OCOP được thực hiện qua 3 cấp:
- Đánh giá cấp huyện: Hội đồng đánh giá cấp huyện sẽ tiến hành đánh giá sản phẩm dựa trên bộ tiêu chí OCOP cấp huyện.
- Đánh giá cấp tỉnh: Sản phẩm đạt yêu cầu ở cấp huyện sẽ được tiếp tục đánh giá ở cấp tỉnh bởi Hội đồng đánh giá cấp tỉnh, với tiêu chuẩn cao hơn.
- Đánh giá cấp trung ương: Đối với các sản phẩm tiềm năng đạt hạng sao cao (4-5 sao), có thể được xem xét đánh giá ở cấp trung ương.
Ở mỗi cấp đánh giá, Hội đồng đánh giá sẽ bao gồm các chuyên gia, cán bộ từ các ban ngành liên quan để đảm bảo tính khách quan và chuyên nghiệp. Mức độ đánh giá ngày càng khắt khe hơn ở các cấp độ cao hơn, đảm bảo chất lượng sản phẩm OCOP ngày càng được nâng cao.
Để chuẩn bị tốt nhất cho quá trình đánh giá, chủ thể OCOP cần chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và kỹ lưỡng, bao gồm:
- Phiếu đăng ký ý tưởng sản phẩm, đăng ký sản phẩm OCOP.
- Phương án, kế hoạch kinh doanh sản phẩm theo mẫu.
- Giới thiệu bộ máy tổ chức sản xuất theo mẫu.
- Giấy đăng ký kinh doanh (nếu có).
- Bản sao công chứng giấy tờ chứng minh hoạt động kinh doanh hợp pháp (nếu có).
- Sản phẩm mẫu.
Sản phẩm đạt chuẩn OCOP phải đáp ứng các tiêu chí khắt khe về chất lượng, quy trình sản xuất và an toàn vệ sinh thực phẩm.
5. Vì Sao Sản Phẩm Chứng Nhận OCOP Được Ưa Chuộng?
Sản phẩm OCOP ngày càng được người tiêu dùng tin tưởng và ưa chuộng bởi nhiều lý do:
- Đánh giá chuyên nghiệp và nghiêm ngặt: Sản phẩm OCOP trải qua quá trình đánh giá kỹ lưỡng, chuyên nghiệp bởi Hội đồng đánh giá gồm các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực liên quan như y tế, môi trường, nông nghiệp, … và qua nhiều cấp khác nhau.
- Chất lượng đảm bảo: Sản phẩm OCOP đạt từ 4 sao trở lên thường có các chứng nhận chất lượng khác như VietGAP, ISO, … Các ngôi sao OCOP là minh chứng cho sự đầu tư, kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt từ nguyên liệu đầu vào đến quy trình sản xuất và sản phẩm cuối cùng.
- Hình thức và bao bì được đầu tư: Không chỉ chú trọng chất lượng, sản phẩm OCOP còn được đầu tư về bao bì, mẫu mã, đảm bảo tính thẩm mỹ và thu hút người tiêu dùng. Các sản phẩm OCOP từ 3-4 sao cấp tỉnh trở lên được nâng cao về chất lượng, đa dạng mẫu mã, bao bì, tem nhãn và truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
- Quản lý chất lượng liên tục: Sản phẩm OCOP được quản lý chất lượng bởi cơ quan OCOP cấp tỉnh (đối với sản phẩm 3 sao) và cấp trung ương (đối với sản phẩm 4-5 sao). Điều này đảm bảo chất lượng sản phẩm được duy trì và ngày càng nâng cao.
Sản phẩm OCOP được người tiêu dùng quan tâm và tin dùng nhờ chất lượng đảm bảo, nguồn gốc rõ ràng và mang đậm bản sắc văn hóa địa phương.
6. Lợi Ích Khi Tham Gia Chương Trình OCOP
Tham gia chương trình OCOP mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho các chủ thể sản xuất và cộng đồng:
- Nâng cao đời sống người dân: Tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân nông thôn, đồng thời thay đổi tập quán canh tác lạc hậu, hướng tới kinh tế thị trường.
- Phát triển sản xuất kinh doanh sản phẩm truyền thống: Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh các sản phẩm truyền thống, đặc sản địa phương.
- Mở rộng thị trường: Tạo cơ hội cho sản phẩm OCOP vươn ra thị trường lớn trong nước và quốc tế, xây dựng thương hiệu và khẳng định vị thế trên thị trường.
- Phát triển kinh tế nông thôn bền vững: Góp phần phát triển kinh tế nông thôn một cách bền vững, dựa trên lợi thế và tiềm năng của từng địa phương.
- Người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm chất lượng: Người tiêu dùng được tiếp cận với các đặc sản vùng miền chất lượng cao, an toàn và có nguồn gốc rõ ràng.
- Tôn vinh sản phẩm Việt: Góp phần tôn vinh sản phẩm Việt, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống thông qua các sản phẩm đặc trưng của từng vùng miền.
7. Chứng Nhận An Toàn Thực Phẩm Cho Sản Phẩm OCOP
Để đảm bảo chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng, sản phẩm OCOP thường được khuyến khích đạt các chứng nhận an toàn thực phẩm uy tín:
► Chứng nhận VietGAP:
VietGAP (Thực hành nông nghiệp tốt Việt Nam) là chứng nhận hàng đầu trong lĩnh vực nông nghiệp tại Việt Nam. Chứng nhận VietGAP đảm bảo sản phẩm được sản xuất theo quy trình an toàn, vệ sinh, từ khâu trồng trọt, chăn nuôi đến thu hoạch và sơ chế. Các sản phẩm VietGAP được kiểm soát chặt chẽ về chất lượng và an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.
► Chứng nhận ISO 22000:2018/ HACCP:
ISO 22000:2018 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn thực phẩm, còn HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) là hệ thống phân tích mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn. Cả hai tiêu chuẩn này đều tập trung vào việc kiểm soát các mối nguy về an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, chế biến thực phẩm. Chứng nhận ISO 22000:2018/ HACCP giúp doanh nghiệp đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn cao nhất, đáp ứng yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng.
Kết Luận
Chương trình OCOP và chứng nhận OCOP đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế nông thôn Việt Nam, nâng cao giá trị sản phẩm địa phương và cải thiện đời sống người dân. Với sự chú trọng vào chất lượng, bản sắc văn hóa và phát triển bền vững, OCOP đang ngày càng khẳng định vị thế là một chương trình kinh tế hiệu quả, góp phần xây dựng nông thôn mới và đưa sản phẩm Việt vươn xa trên thị trường quốc tế.
