Tết Nguyên Tiêu, hay còn gọi là Tết Thượng Nguyên, là ngày Rằm tháng Giêng (15/01 âm lịch). Từ “Nguyên” có nghĩa là thứ nhất, “Tiêu” có nghĩa là đêm, tức là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Tên gọi “Thượng Nguyên” được sử dụng để phân biệt với Tết Trung Nguyên (Rằm tháng 7) và Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng 10).
Đây là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của người Việt Nam và nhiều nước châu Á khác, đặc biệt là Trung Quốc. Là đêm trăng tròn đầu tiên của năm mới, Tết Nguyên Tiêu đánh dấu sự kết thúc của mùa đông và bắt đầu của một năm mới đầy tươi vui và hy vọng. Tết Nguyên Tiêu mang ý nghĩa quan trọng về mặt văn hóa và tâm linh, thể hiện mong muốn về một năm mới an lành, may mắn và thịnh vượng.
Tóm lại, Tết Nguyên Tiêu chính là rằm tháng Giêng âm lịch.
Nghi lễ cúng rằm tháng Giêng thường được thực hiện vào buổi tối ngày 14 hoặc sáng ngày 15. Mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng thường bao gồm các món ăn truyền thống như bánh trôi nước, chè xôi, hoa quả, cùng với hương, hoa, đèn nến.
Ngoài việc cúng gia tiên, nhiều người còn đi chùa lễ Phật, cầu an lành cho gia đình và bản thân trong năm mới. Một số nơi còn tổ chức các hoạt động văn hóa dân gian như múa lân, rước đèn, tạo nên không khí náo nhiệt và vui vẻ trong những ngày đầu năm.
Vào ngày Tết Nguyên Tiêu, người Việt thường chuẩn bị mâm cơm cúng, bao gồm các món chay hoặc mặn, để dâng lên tổ tiên và các vị thần linh nhằm tỏ lòng kính trọng và cầu mong phúc lành. Theo quan niệm người Việt, ăn chay ngày Tết Nguyên Tiêu nhằm cầu an lành, thanh tịnh.
Mâm cỗ chay thường gồm xôi, chè, đậu hũ, rau củ, bánh chưng chay, bánh tét chay,… Mâm cỗ mặn thường mang ý nghĩa may mắn, phong phú, với các món như giò, chả, thịt kho tàu, nem rán, bánh trôi, xôi gấc, bánh chưng, bánh tét. Bánh trôi, món ăn biểu tượng của sự tròn đầy và viên mãn, thường được làm và dâng lên bàn thờ vào ngày này.
