Tuyến tùng (tiếng Anh: Pineal Gland) là một tuyến nội tiết nhỏ nằm sâu bên trong não bộ, có kích thước chỉ bằng hạt đậu. Tuyến tùng có vai trò bài tiết hormone melatonin, ảnh hưởng trực tiếp đến nhịp sinh học và nhiều chức năng quan trọng khác của cơ thể.
Tuyến tùng, còn được biết đến là “con mắt thứ ba”, chịu trách nhiệm sản xuất và điều chỉnh hormone melatonin, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa giấc ngủ, chu kỳ kinh nguyệt, chức năng sinh sản, sức khỏe tinh thần và quá trình lão hóa. Melatonin được sản sinh nhiều vào ban đêm, khi trời tối và bị ức chế bởi ánh sáng.
Tuyến tùng không phải là cơ quan thiết yếu cho sự sống. Một người vẫn có thể sống mà không cần tuyến tùng, tuy nhiên, việc thiếu hụt melatonin có thể gây ra khó khăn với giấc ngủ và các chức năng sinh lý khác liên quan đến nhịp sinh học.
Tuyến tùng nằm ở vị trí giữa hai bán cầu não, gần với não thất thứ 3, một vị trí sâu và khó tiếp cận trong não bộ. Vùng này được cấu tạo từ các tế bào thần kinh đệm với tính chất dẫn truyền hệ thần kinh, có khả năng tác động đến toàn bộ hoạt động thần kinh.
Chức năng chính của tuyến tùng là sản xuất melatonin, hormone điều chỉnh giấc ngủ. Melatonin gây buồn ngủ và thường được sử dụng để hỗ trợ điều hòa giấc ngủ. Ngoài ra, tuyến tùng còn có vai trò trong chuyển hóa xương, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và chức năng tuyến yên.
Tuyến tùng được ví như “đồng hồ sinh học” của cơ thể, điều chỉnh nhịp sinh học thông qua việc sản xuất melatonin. Việc thiếu hụt melatonin có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Sự lão hóa làm giảm quá trình sản xuất melatonin ở tuyến tùng. Nồng độ melatonin giảm có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và chức năng của cơ thể.
Một số bệnh lý thường gặp ở tuyến tùng bao gồm u tuyến tùng, rối loạn chức năng tuyến tùng, chấn thương ảnh hưởng đến tuyến tùng và vôi hóa tuyến tùng. U tuyến tùng có thể là lành tính hoặc ác tính, nhưng đều có thể gây chèn ép lên các phần khác trong não.
Các xét nghiệm hình ảnh như chụp MRI, CT scanner và X-quang được sử dụng để kiểm tra sức khỏe của tuyến tùng. Xét nghiệm máu cũng có thể được sử dụng để kiểm tra mức độ melatonin.
Một số tác nhân có thể gây hại cho tuyến tùng, ví dụ như tiếp xúc với nồng độ clorua cao.
Để bảo vệ sức khỏe tuyến tùng, cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, thực hành các phương pháp thanh lọc, luyện tập yoga và thiền định. Việc duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp bảo vệ chức năng của tuyến tùng nói riêng và sức khỏe tổng thể nói chung.
