Lactose là một loại đường tự nhiên có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Nó là một disaccharide, có nghĩa là nó được tạo thành từ hai loại đường đơn giản hơn là glucose và galactose. Để cơ thể tiêu hóa được lactose, cần có một loại enzyme gọi là lactase. Enzyme này được sản xuất ở ruột non và có nhiệm vụ phân giải lactose thành glucose và galactose, sau đó được hấp thụ vào máu.
Nhiều người gặp phải tình trạng thiếu hụt enzyme lactase, dẫn đến hiện tượng không dung nạp lactose. Khi đó, lactose không được tiêu hóa ở ruột non mà đi xuống ruột già. Tại đây, lactose bị vi khuẩn lên men, tạo ra khí và chất lỏng, gây ra các triệu chứng khó chịu như đầy hơi, tiêu chảy, đau bụng.
Sau khi uống sữa hoặc ăn sản phẩm chứa sữa khoảng 2 giờ, người bị bất dung nạp lactose có thể xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, đầy hơi, tiêu chảy, đau bụng, chuột rút. Ở trẻ nhỏ, triệu chứng có thể khác biệt hơn, bao gồm nôn mửa, viêm da, tiêu chảy có bọt, đầy chướng bụng, sôi bụng, trung tiện nhiều.
Nguyên nhân chính gây ra bất dung nạp lactose là do thiếu hụt enzyme lactase. Phần lớn ruột non của chúng ta sẽ bắt đầu giảm tiết lactase sau 2 tuổi (tức là sau khi cai sữa). Tuy nhiên, về sau chúng ta vẫn có thể tiêu thụ các sản phẩm chế biến từ sữa mà không bị bất dung nạp lactose. Có một số yếu tố làm tăng nguy cơ bất dung nạp lactose như chủng tộc (người châu Á, Mỹ gốc Phi, gốc Mexico), tuổi tác (người lớn tuổi), mắc các bệnh lý về đường tiêu hóa (viêm ruột, bệnh Celiac, bệnh Crohn), bất dung nạp lactose bẩm sinh, trẻ sinh non, tác dụng phụ của các biện pháp điều trị ung thư.
Để chẩn đoán bất dung nạp lactose, bác sĩ cần khai thác bệnh sử, quan sát các biểu hiện lâm sàng và kết hợp với một số xét nghiệm cần thiết như xét nghiệm khí Hydro trong hơi thở, test lactose, test hàm lượng axit trong phân (ở trẻ em).
Một số biện pháp giúp cải thiện tình trạng bất dung nạp lactose bao gồm: Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bị bất dung nạp lactose không nên tiêu thụ các thực phẩm chứa lactose; Người lớn và trẻ lớn hơn không cần thiết phải kiêng lactose triệt để mà nên cân nhắc lượng lactose phù hợp để ăn mỗi ngày; Bổ sung canxi và vitamin D từ các nguồn khác như viên uống, thực phẩm giàu canxi (rau quả xanh, tôm, súp lơ) hoặc uống enzyme lactase; Áp dụng thói quen sinh hoạt lành mạnh; Tuân thủ lịch khám định kỳ; Không tự ý bỏ thuốc, thay đổi liều lượng hay tự ý mua thuốc về dùng; Thông báo với bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng; Quan sát phản ứng của trẻ sơ sinh với sữa mẹ hoặc sữa công thức.
Việc lựa chọn các thực phẩm thay thế sữa là điều cần thiết để bổ sung canxi nếu bạn bị bất dung nạp lactose. Sữa đậu nành, sữa hạnh nhân, sữa gạo là những lựa chọn phổ biến. Ngoài ra, cần chú ý bổ sung canxi từ các nguồn thực phẩm khác như rau xanh đậm, cá hồi, đậu phụ.
