Bệnh Zona thần kinh, hay còn được gọi là giời leo, có tên tiếng Anh là Shingles. Bệnh do sự tái hoạt động của virus herpes zoster (VZV) – loại virus gây bệnh thủy đậu. Virus này sau khi gây bệnh thủy đậu sẽ “ẩn náu” trong các hạch thần kinh, khi gặp điều kiện thuận lợi sẽ tái hoạt động gây bệnh Zona. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể.
Bệnh thường khởi phát đột ngột, diễn biến cấp tính và thường không nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu không được điều trị kịp thời, Zona thần kinh có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe, đặc biệt là ở người lớn tuổi và người có hệ miễn dịch suy yếu.
Zona trong tiếng Anh là Shingles, xuất phát từ tiếng Latin và Pháp, có nghĩa là dây đai, thắt lưng, phản ánh đặc trưng phân bố của các dải phát ban. Các dải này thường chỉ ở một bên cơ thể và nằm dọc theo đường đi của dây thần kinh cảm giác bị ảnh hưởng.
Tất cả những người đã từng bị thủy đậu hoặc đã từng tiêm vaccine đều có nguy cơ mắc Zona thần kinh. Người lớn tuổi, người bị ung thư, HIV hoặc người đã từng cấy ghép mô có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do hệ miễn dịch suy yếu.
Bệnh Zona thần kinh thường xuất hiện ở một bên cơ thể và dọc theo đường dây thần kinh.
Bệnh Zona thần kinh thường xuất hiện ở một nửa cơ thể, chẳng hạn như một nửa mặt, một nửa trán, một nửa thân mình hoặc một nửa tứ chi. Trước khi nổi thương tổn, người bệnh thường có cảm giác khó chịu, nóng rát tại chỗ. Sau 1 đến 2 ngày, vùng da đó sẽ nổi mẩn đỏ và nhanh chóng xuất hiện nhiều mụn nước to nhỏ mọc thành từng chùm. Lúc đầu, mụn nước chứa dịch trong, sau đó chuyển thành đục. Khoảng vài ngày sau, có thể xuất hiện thêm một vài vùng tổn thương khác ở cùng một bên cơ thể.
Sau vài ngày, mụn nước vỡ ra, khô đóng vảy rồi thành sẹo trắng, thâm hoặc không để lại sẹo. Trung bình, thời gian từ khi phát bệnh đến khi khỏi bệnh khoảng 1 đến 2 tuần. Sau khi lành sẹo, một số người còn đau nhẹ vài ngày rồi khỏi hẳn. Tuy nhiên, ở người già, do sức đề kháng yếu, sau khi tổn thương da lành, dây thần kinh ở vùng da đó vẫn còn bị viêm, gây ra những cơn đau rất khó chịu, dai dẳng và khó điều trị. Zona vùng mặt thường nguy hiểm hơn các vị trí khác, có thể gây liệt mặt, méo miệng, viêm giác mạc, kết mạc mắt gây mù lòa, mờ mắt, rối loạn cảm giác ở lưỡi, ở tai.
Hình ảnh mụn nước đặc trưng của bệnh Zona thần kinh.
Nguyên nhân gây bệnh Zona thần kinh là do sự tái hoạt động của virus VZV. Mặc dù chưa xác định được chính xác nguyên nhân khiến virus tái hoạt động, nhưng một số yếu tố được cho là làm tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm: stress, mệt mỏi, hệ miễn dịch suy yếu (do tuổi tác, bệnh tật, thuốc men), ung thư, xạ trị và tổn thương vùng da.
Điều trị bệnh Zona thần kinh chủ yếu bằng thuốc kháng virus để giảm sự tấn công của virus và rút ngắn thời gian diễn biến của bệnh. Điều trị kịp thời có thể làm giảm nguy cơ mắc chứng đau dây thần kinh sau Zona. Bên cạnh đó, việc chăm sóc tại nhà cũng rất quan trọng, chẳng hạn như chườm khăn ướt lên vùng phát ban để giúp mụn nước nhanh khô, tập thể dục nhẹ nhàng hoặc tham gia hoạt động yêu thích để giảm bớt sự khó chịu.
Phòng ngừa bệnh Zona thần kinh bao gồm: tránh tiếp xúc với người bệnh, tránh các yếu tố thuận lợi gây bệnh như nhiễm khuẩn, nhiễm độc, rối loạn chuyển hóa, các bệnh về máu, hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để giảm stress, mệt mỏi. Hiện nay đã có vaccine phòng ngừa Zona, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể.
